BÀN TAY MẸ

Chu Thị Minh Thùy  (Thanh Hóa)

 

Tôi nhớ có lần ngồi nói chuyện vui, mẹ tôi bảo: “ Một lần mẹ được mời đi đám cưới nhưng chẳng ăn được gì, vì chủ nhà xếp mâm ngồi chung với mấy bà vợ của các sếp”. Tôi hỏi: “Vợ sếp thì kệ người ta, việc gì mà mẹ phải ngại?”. Mẹ cười: “Tại mẹ thấy bàn tay của họ ai cũng đẹp, nên mẹ ngại gắp thức ăn”…Nghe mẹ nói, tôi lặng cả người. Mẹ có nước da đẹp nhưng đôi bàn tay lại rất thô ráp, mu bàn tay nhiều đường gân chồng chéo lên nhau, các ngón tay bị nứt nẻ, chai sần. Ấy là vì bàn tay đó đã tảo tần nuôi chúng tôi khôn lớn. rau Đôi bàn tay ấy từng đi mót khoai về ăn qua những ngày đói, trong thời gian mẹ ở cữ sinh tôi. Đôi bàn tay ấy từng nhóm lửa ủ than cho chị em tôi đi qua những ngày đông giá rét. Cũng bàn tay ấy mẹ quạt những làn gió mát lành cho chị em tôi ngon giấc những ngày hè nóng nực... Mẹ tháo vát và khéo tay. Ngoài những việc người phụ nữ thường làm, mẹ còn làm được những công việc của người đàn ông, mà lại làm rất tốt: Mẹ xây chuồng lợn, mẹ lợp tranh lên mái nhà bị gió bão thổi bay… Bàn tay mẹ làm nhiều việc như vậy, bất kể thời tiết thế nào, nóng hay lạnh, không ngừng nghỉ dù có ngày mẹ mệt. Tảo tần sớm hôm, vậy thì bàn tay mẹ so với người ta sao mà đẹp cho được?

Cha công tác xa nhà, một mình mẹ vừa đi làm vừa quán xuyến gia đình. Bàn tay mẹ dắt chị em tôi tập những bước đi đầu tiên. Cũng bàn tay mẹ cầm roi dạy chúng tôi những bài học làm người ngiêm khắc nhưng đầy tình yêu thương. Và cũng đôi bàn tay ấy cho chúng tôi những bữa cơm gia đình thật  đầm ấm. Mỗi món ăn, dù đơn giản, nhưng qua bàn tay chế biến của mẹ đều có hương vị riêng. Chị em tôi là những thực khách sáng tạo thêm cho món ăn mẹ nấu. Mỗi bữa cơm, hai đứa đều thi nhau xem ai kết hợp món ăn bắt mắt hơn, bát cơm nào ngon hơn… Mẹ chỉ cười.

Nhà nghèo.Mẹ vừa làm việc nhà nước vừa nhận thêm việc đan áo cho các cửa hàng.Nhớ mùa đông năm ấy, mẹ ngồi đan áo bên ngọn đèn dầu, hai chị em tôi ngồi hai bên tranh nhau rúc vào nách mẹ để hít hà mùi của mẹ. Mẹ mắng yêu: “Cha bố chúng mày, mẹ mà xì  cho một cái lại tha hồ mà thơm”. Hai chị em tôi cười khanh khách. Mùa đông ấm hơn không chỉ vì những áo, mũ, khăn mẹ đan cho mà còn vì hơi ấm tỏa ra từ bàn tay mẹ…

Trời trở gió.Không khí lạnh tràn về. Buổi tối, tôi nhận được cuộc điện thoại cách nửa vòng trái đất của em trai: “Chị ơi, ở nhà lạnh rồi à? Bên này vẫn đang nóng lắm.Sáng nay em vào mạng thấy tin gió mùa đông bắc lại thấy nhớ nhà, nhớ bữa cơm mẹ nấu. Tự nhiên em muốn quàng vào cổ cái khăn mẹ đan”…Tôi thấy sống mũi cay cay. Đến một đất nước chỉ có nắng, vậy mà hành trang mang theo trong va-li của em tôi luôn có cái khăn len mẹ đan thuở nào…

Dù lớn khôn, dù có gia đình riêng, nhưng tổ ấm được đôi bàn tay mẹ xây lên vẫn là nơi đi về bình yên, ấm áp của chị em tôi. Dẫu rằng mẹ đã từng mặc cảm về đôi bàn tay của mình, nhưng với chị em tôi, đó chính là đôi bàn tay đẹp nhất.

KHÁT VỌNG YÊU THƯƠNG

Maria Vũ Thị Thanh Mai  (Hội Dòng MTG Tân Lập- TP.HCM)

Bầu trời đêm hôm nay không ánh trăng, không một ánh sao lung linh, thay vào đó là cơn gió gào thét muốn xé tung màn đêm. Những giọt mưa táp vào khung cửa kính giận dữ kêu lộp độp cùng với mùi đất nhẹ bốc lên, khiến cho lòng người không khỏi băn khoăn tự hỏi: “Giông bão đến tự nơi nào”. Trái ngược với sự cuồng thét của thiên nhiên, bên trong ngôi nhà nguyện kia lại tĩnh lặng, ấm áp đến lạ thường. Ngọn đèn chầu leo lét phản chiếu bóng người con gái bé nhỏ. Cô đã quỳ đây rất lâu rồi, đôi vai nhè nhẹ rung lên từng hồi, đôi mắt đẫm lệ ngước lên nhìn Đấng chịu đóng đinh, Đấng cô luôn tôn thờ. Ấy vậy mà, nhiều lúc cô vẫn muốn tìm đến Người như muốn trả hết nỗi lòng “than thân trách phận”, mà từ bấy lâu cô đã thầm giữ kín.

Đứa em trai của cô, đứa em đáng thương ấy có đầu óc không bình thường! Đến bây giờ cô vẫn chưa biết em cô bị căn bệnh gì, bởi lẽ gia đình cô không dám đối diện với sự thật, và một phần cũng do kinh tế khó khăn. Ngày đứa bé chào đời gia đình cô vui lắm vì đó là bé trai, em có niềm yêu thích âm nhạc từ nhỏ, và mọi người mong rằng sau này em có thể thành công trong lĩnh vực âm nhạc.

Thời gian thắm thoát thoi đưa, đứa trẻ ấy đến 3 tuổi mà vẫn chưa biết nói, 4 tuổi còn bập bẹ những từ đơn giản. Từ lúc ấy, cô cảm thấy xấu hổ với bạn bè vì đứa em của mình. Mỗi lần có người hỏi đến em mình, cô lại lẩn tránh và tự nhủ: “Có trời mới biết  được nó bị gì! Sao mình lại có một đứa em như thế nhỉ?”. Cô dần xa lánh, tìm về sở thích riêng để mặc em lủi thủi một mình. Có một điều thật kì lạ, cô chỉ có thể quan tâm đến những đứa trẻ khác ngoại trừ em mình! Cô mất kiên nhẫn, tức giận với nó một cách vô lý, mỗi lần nhìn thấy nó là cô không thể kiềm chế được bản thân. Hạnh phúc cũng không còn nồng nàn vì sự bất hòa giữa hai chị em. Mặc cho cô cáu giận, đứa trẻ ấy chẳng khóc, chẳng kêu mà ngược lại còn cười rất to. Cô bất lực, cô khóc, cô kêu cầu Chúa nhưng sao Người vẫn làm thinh, không đáp lại một lời! Cô trách móc: “Người là Chúa mà như thế sao? Điều gì khiến Người làm ngơ với gia đình con?”… Có đôi lúc cô thấy thương em nhưng tình thương ấy dường như chẳng có nghĩa lý, chỉ thoáng qua trong chốc lát.

Mùa hè năm ấy, cô đứng trước ngã rẽ của những sự lựa chọn trong cuộc đời. Ở cái tuổi 18, người ta có nhiều ước mơ cao đẹp, muốn được vươn tới những chân trời mới, mong mỏi đỗ vào những trường có tiếng tăm... Và cô cũng vậy, chỉ có điều cô chẳng học ngành gì liên quan đến âm nhạc mà cô yêu thích, cũng không học ngành gì bố mẹ cô mong muốn. Cô học cái ngành mà cô nghĩ đó là duyên nợ: Giáo dục ĐẶC BIỆT. Ai cũng ngăn cản cô, bố mẹ cô cũng không ủng hộ nhưng cô biết phải làm gì, phải vì ai. Ngày biết tin đỗ đại học cũng là ngày cô ao ước muốn dấn thân trong đời sống dâng hiến. Chữ “TU” lúc ấy sao diệu kì quá, nó cháy hừng hực trong lòng cô, nhưng… đời không như là mơ! Cô không đủ can đảm để nói với gia đình. Cô lo cho cha mẹ đã lớn tuổi, sức khỏe đã dần yếu và hơn cả là đứa em không bình thường. Có những đêm cô thao thức, không sao ngủ được, gối ướt đẫm. Cô ước gì mình có một người chị hay một người anh để san sẻ nỗi buồn và lo cho gia đình. Thế rồi, chẳng hiểu vì sao bố mẹ biết được. Bố mẹ ủng hộ và nói với cô rằng: “Con đừng bận tâm gì cả, con cứ nghe theo tiếng gọi của trái tim. Bước đi trên con đường mà con muốn để dâng hết những gì mình có lên cho Chúa”. Rồi đến ngày cô bước chân vào Nhà Dòng mang theo niềm an ủi: Chúa sẽ lo lắng, săn sóc gia đình thay cô.

Mọi điều có lẽ đều tốt đẹp, cô tin tưởng vào tình Chúa quan phòng cho đến ngày cô về ăn Tết với gia đình. Cô hồi hộp, mong chờ lắm, đêm hôm đó sao mà dài dằng dặc vậy! Cô thấy thời gian cứ như chẳng thay đổi, bác kim giờ chậm chạp đi qua càng khiến cô bồn chồn. Sáng hôm ấy, khi về tới nhà, điều đầu tiên cô thấy là nụ cười của bố mẹ và mâm cơm thịnh soạn gồm toàn những món mà cô thích. Ngó ngang, ngó dọc cô không thấy đứa em đâu, thì ra nó đi học chưa về. Cô vội xách chiếc xe cà tàng kêu lẻng kẻng mỗi khi đạp để đi đón đứa em. Chiếc xe tuy không tốt nhưng cũng đã gắn bó với những ngày đầu bố mẹ cô yêu nhau và 12 năm đèn sách của cô, nó chứa đầy những kỷ niệm buồn vui. Nhìn từ xa, cô thấy thằng em có vẻ đã lớn hơn nhiều nhưng vẫn đi một mình, không bạn bè, chỉ có nó và cái bóng ngắn ngủn trên mặt đất, đơn độc! Cô định giơ tay ra hiệu với nó, nhưng cánh tay ấy đã vội buông xuống vì lũ bạn đang bắt nạt nó, lấy nó làm trung tâm của trò đùa. Chân cô chẳng còn đứng vững nữa, đã bao lần cô thấy cảnh này nhưng lần nào cũng chỉ biết ngồi sụp xuống mà khóc. Thì ra đứa em của cô chẳng đỡ hơn tí nào, thân xác là đứa trẻ 13 tuổi những đầu óc không khác gì đứa lên 3!

* * *

Trận bão ngoài kia vẫn hãi hùng, cô nhìn bản thân mình mà sao thấy vô dụng quá! Thân là một người chị nhưng cô chẳng hề làm gì được cho em mình. Giá như ngày nhỏ cô hiểu chuyện, không ích kỷ, nói chuyện với em nhiều hơn, không để em một mình, thì có lẽ bây giờ sẽ tốt đẹp hơn. Giá như ngày ấy… Dường như cô đang mất dần niềm tin tưởng, hy vọng vào Người. Cô quay sang trách móc Người: “Tại sao Người lại để em con như vậy? Tại sao Người lại ban cho con quá nhiều mà lại lấy hết của em con? Sao Người lại sinh con ra? Sao Người lại để thế giới chìm trong đau khổ?”… Và lúc ấy trong thâm tâm cô như có tiếng thì thầm: “Ta là Đấng Yêu Thương, Ta luôn YÊU THƯƠNG con và cả em con nữa, con yêu dấu ạ!”

Bỗng, từ đằng sau có một đôi tay nhẹ nhàng đặt lên vai cô, đó chính là Dì Giáo, người mà Chúa đã gửi đến với cô, người cô trân quý vô cùng. Dì Giáo nói với cô: “Chẳng phải Chúa đã đáp lời con rồi sao. Không chỉ ngồi để nuối tiếc hối hận, mà hãy dùng hết trí lực cho ngành học của con. Vì hiện tại sẽ giúp con chữa sai khi chuẩn bị cho những đứa trẻ khác trong tương lai gặp được con”. Lúc ấy, cô như bừng tỉnh…

Quả thật, cô là người khát khao YÊU THƯƠNG, còn em cô luôn mong mỏi ĐƯỢC YÊU THƯƠNG. Là con người ai cũng muốn YÊU và ĐƯỢC YÊU. Ôi! Một đời người, những giọt nước mắt hối hận muộn màng…

CHA TÔI

Matta Trần Thị Liên  (Dòng Phaolô thành Chartres)

Tôi lớn lên ở vùng quê Hà Tĩnh, mảnh đất của “chảo lửa túi mưa”, của bão táp và lũ lụt. Gia đình tôi theo nghề đánh bắt cá của tổ tiên. Cha tôi là lao động chính nuôi mẹ và 7 anh chị em chúng tôi. Với ông, sông nước là cả cuộc đời mình. Ngày trước, gia đình tôi sống lênh đênh trên thuyền, không có một căn nhà cố định. Ngày nào cha ra khơi, mẹ con tôi chuyển đồ đạc lên sống ở cái trại mà trước đó dựng tạm để nuôi gà. Sau này, cha sửa lại và chúng tôi ở cố định luôn trên đó, một cái trại chông chênh trên mé sông.

Cha tôi là người đàn ông của biển cả, da đen sạm và thân hình vạm vỡ. Ông luôn xuất hiện với chiếc áo bạt và cả người nồng nặc mùi biển. Ông có một chiếc thuyền riêng, là tài sản lớn nhất và cũng là phương tiện nuôi sống cả gia đình. Những ngày đó, tôi luôn háo hức đợi thuyền của cha cập bến. Những thúng ruốc đầy tràn, tươi rói. Mẹ và các chị sẽ mang đi bán hoặc đổi lấy gạo, lấy thóc. Tôi háo hức còn vì một lí do khác: Tôi là út nên luôn được cha thương cách đặc biệt. Lần nào đi biển về cha cũng mua quà cho tôi, khi thì cây mía, lúc thì cái bánh chưng. Cha còn mang theo bao nhiêu là nước khe, thứ nước mát rượi, ngọt và trong lành như chính tình thương cha dành cho tôi từ sâu thẳm trái tim. Thứ tình cảm ấy cha ít khi thể hiện nhưng tôi vẫn luôn cảm nhận được. Mỗi lần đưa quà, cha luôn nói đùa: “Chăm cho nó, để sau này nó nấu nước chè cho mà uống”.

Ngày ấy nhà tôi chẳng có điện, cũng không có nước để sinh hoạt. Đó là những ngày thật sự vất vả. Chúng tôi chở nước từ trên làng cách đó 2 cây số. Ánh sáng là những ngọn đèn dầu leo lét giữa mênh mông là nước, là ruộng. Vì ở hẳn trên thuyền nên gia đình tôi sống chung với bão lũ theo đúng nghĩa đen của nó. Cha luôn là người chèo chống, tìm chỗ an toàn nhất để thuyền neo đậu. Cũng chính ông là người chống chọi với dòng nước xoáy để bảo vệ gia đình, con thuyền và cả đồ nghề. Trong tâm trí, tôi vẫn còn nhớ hình ảnh hai cha con chèo thuyền trở về nhưng nước chảy siết quá, phải giữ mũi thuyền lần theo bờ mà về. Cả những khi lưới còn chưa kịp kéo lên, cha phải ngâm mình trong dòng nước chảy siết, đục ngầu để cứu lấy đồ nghề… Còn nhiều lắm những kỷ niệm sẽ chẳng bao giờ phai nhạt trong tôi. Mỗi tối cả gia đình tôi đều quây quần bên nhau, dâng lên Chúa những lời kinh tiếng hát. Dù có phong ba bão táp, cha luôn dạy chúng tôi tin tưởng vào bàn tay quan phòng của Thiên Chúa tình yêu. Mãi sau này, khi chị gái tôi tìm được bến đậu, cha tích góp xây một căn nhà gần nhà thờ. Dầu vậy, cả nhà tôi vẫn sinh hoạt trên trại, chỉ về nhà vào ngày Chúa Nhật và các ngày lễ quan trọng.

Gia đình tôi cứ sống êm đềm như thế, chúng tôi dần khôn lớn và các anh chị đều được cha mẹ dựng vợ gả chồng. Cho tới một ngày, bão ập xuống thật sự, đó không phải là cơn bão thiên nhiên mà là cơn bão tinh thần. Ngày 19.12.2013, mẹ tôi - người giữ lửa của gia đình đột ngột ra đi sau một cơn tai biến. Sự mất mát ấy khiến tất cả chúng tôi đều bàng hoàng và đau đớn. Mẹ ra đi lúc mà gia đình tôi đã đi vào ổn định, kinh tế khấm khá hơn. Ai cũng thương tiếc mẹ, nhưng khi nhìn về thực tế cuộc sống, chúng tôi lại lo lắng nhiều cho cha.

Cha luôn được mẹ chăm sóc chu đáo và tận tình. Mới sáng tinh sương, mẹ đã chuẩn bị cơm nước cho cha đầy đủ. Ông chỉ thích uống nước chè xanh, cũng không ăn gì khác ngoài cơm. Cha tôi là người mà trong kí ức tôi, luôn rất gia trưởng và nghiêm khắc. Cha nói một là một, hiếm có ai thay đổi được ý kiến của ông. Cha tôi rất ít khi vào bếp. Tôi còn nhớ có một lần, tôi và mẹ đang đi làm giữa sông, tôi phải chèo thuyền về để tắt bếp ga vì cha không biết phải làm sao. Vậy mà hơn 30 năm chung sống, cha mẹ vẫn sống hòa hợp và yêu thương nhau. Trong mắt tôi, chẳng có ai chiều cha như mẹ, cũng không ai thương và hiểu cha như mẹ.

Tất cả chúng tôi đều tưởng rằng cha sẽ sống thật sự khó khăn nếu như không có mẹ. Nhưng có vẻ chúng tôi đã nhầm, một sự nhầm lẫn rất may mắn nhưng cũng đau đớn lòng. Giờ đây, nhìn sự thay đổi nơi cha mà chị em chúng tôi ai cũng cay sè sống mũi. Trải qua những khó khăn ban đầu, cha tôi trở nên một con người mới, nhã nhặn hơn, chịu khó hơn, và có chút trầm tư hơn. Nhìn sự thay đổi ấy, đôi lúc tôi muốn ứa lệ. Giờ đây, cha biết tự bật báo thức để đi làm lúc 1-2h sáng mà không có mẹ gọi. Cha tôi cũng tự nấu cho mình một ấm nước chè, hay lo lắng cắm nồi cơm trước nếu con cái về muộn. Cũng là cha tôi đấy, nhưng ông có thể ăn mì tôm hay bánh ướt mỗi sáng, những thứ mà trước đó cha chưa khi nào dùng. Và lạ lùng thay, chẳng than trách một lời dù chúng tôi có đi làm về muộn. Người đàn ông ấy không la mắng khi cháu quấy khóc, nhưng bồng lên và dỗ dành… Một sự thay đổi mà tất cả chúng tôi đều vui mừng nhưng mắt tràn lệ. Có một điều mà tôi không biết nhưng cũng không dám hỏi, vì tôi sợ nghe câu trả lời. Đó là kể từ lúc mẹ rời xa, tôi không còn nghe cha kể về những cơn đau dạ dày của ông. Đọng lại tất cả, chúng tôi thương cha nhiều lắm.

Cha tôi bây giờ, của 6 năm kể từ ngày mất vợ, vẫn ở vậy với chúng tôi, vẫn là điểm tựa để chị em chúng tôi dựa vào mỗi lúc trở về. Giờ không được sống gần cha, nhưng tôi vẫn luôn háo hức mỗi khi về hè về tết, để nghe ông tâm sự về cuộc sống và nhìn thấy những thay đổi nơi ông. Những lúc nghe cha kể về những khó khăn của phận gà trống, tôi cố gắng kiềm chế những giọt nước mắt chờ chực tuôn rơi. Tôi yêu cha và kính nể ông. Tôi sẽ là một bông hoa tỏa hương trong cuộc đời này để cha luôn an tâm và vui vẻ, để mỗi lúc gọi điện về được nghe giọng cười tràn đầy sinh lực của ông sau câu hỏi: “Cha có nhớ con không?”…

HOA DẠI TRÊN VÙNG CỎ

Isave Ngọc Hân  (Dòng Con Đức Mẹ - Cần Thơ)

 

Ba! Con vẫn muốn gọi “ba” dù con chẳng biết ba là ai. Giờ ba ở đâu, và ba có cần được nghe tiếng gọi “ba” hay không? Con vẫn luôn ước mong và khao khát biết được cảm giác có ba như thế nào. Chắc là sẽ ấm áp lắm, hạnh phúc lắm! Vì bạn bè con nói và sách vở cũng nói: “Người cha là chỗ dựa vững vàng và là trụ cột vững chắc cho gia đình”. Nhưng niềm khao khát đó vẫn mãi không được lấp đầy, bởi đến hôm nay, tiếng “ba” con vẫn chưa bao giờ được gọi. Con đã thấy vết chân chim in hằn trên đôi mắt mẹ. Mười sáu tuổi, con đã phần nào hiểu được sự trống vắng bấy lâu nay mà mẹ phải chịu, phần nào hiểu được những tiếng nấc nghẹn trong đêm mà thỉnh thoảng con vẫn nghe thấy.

Ba biết không? Ngày còn bé, con rất hay khóc òa mỗi khi các bạn chọc con không có ba. Con trách mẹ vì không chịu tìm ba cho con. Ngoại dỗ con, mẹ quay lưng và đi khuất thật lâu sau căn phòng nhỏ bé. Mỗi khi Tết về, con đã khóc thật nhiều khi không được lì xì nhiều như bé Ti con của dì Ba. Bé Ti có ngoại, có nội, nên được rất nhiều bao lì xì. Con hỏi mẹ nội ở đâu, để con được đi chúc tuổi nội và các cô, các chú. Mẹ chỉ lặng im.Ngoại và dì Út thấy vậy, lì xì thêm cho con. Sau một ngày Tết, bé Ti khoe với con những túi lì xì mà nó nhận được, con lại khóc òa và trách mẹ. Lần đó, con thấy mẹ khóc nhiều, khóc nhiều hơn cả con, nhưng con cũng chẳng hiểu vì sao mẹ khóc.Từ đó trở đi, mỗi khi Tết đến, ngoại và cả dì Út cố gắng dành dụm để lì xì cho con thật nhiều, để con không phải tủi thân so bì với bé Ti nữa.

Ngày tháng dần trôi, trong con vẫn không ngừng thắc mắc về ba.Ba là ai?Ba ở đâu? Sao mẹ chẳng bao giờ kể về ba cho con nghe? Và con đã hỏi mẹ. Mẹ lặng thinh không nói gì… Con chỉ thấy mẹ cúi đầu xuống và ưu tư hơn. Ngoại như thấu hiểu tâm tư của mẹ, và để xua đi không khí ảm đạm nặng nề bấy lâu vây phủ, ngoại nói với con rằng: “Ba chết rồi!” - Con ngây ngô hỏi lại: “Ba chết sao con không thấy hình?”…Rồi hình ảnh ba trở nên nhạt nhòa, mờ mờ ảo ảo trong tâm thức. Cho đến một ngày con mơ hồ hiểu về ba khi vô tình nghe được mọi người nói chuyện. Giờ con đã hiểu ra sự im lặng ngày xưa của mẹ. Thì ra mẹ không biết nói dối, ba ạ! Mẹ không nói dối con, cũng như không hề dối ba và luôn thật lòng với ba. Để hôm nay, mẹ vẫn cô đơn và đau khổ một mình…

Ngày con thi đậu vào cấp 3, mẹ vui mừng khôn xiết, nhưng rồi lại buồn hơn vì con phải đi học xa nhà. Ngày con lên tỉnh, các bạn đồng trang lứa có ba và mẹ đồng hành, lo lắng. Còn con, chỉ có mẹ.Dáng người nho nhỏ với đôi vai gầy, mẹ khệ nệ mang những túi đồ cần thiết cho việc học của con.Lúc đó, con ao ước giá mà có ba bên cạnh. Mẹ đã phải buồn rất nhiều vì lần này con đi học xa, trước đến giờ con chưa một ngày xa mẹ. Trong một bài học ở lớp, cô giáo của con đã nói rằng: “Người phụ nữ cần lắm một bờ vai, để có thể tựa đầu mỗi khi mỏi mệt”. Con bật khóc, vì con biết rằng mẹ đã chẳng bao giờ có được một bờ vai.

Con biết là con không thể nào hiểu hết tâm tư của mẹ, nhưng bấy nhiêu thôi cũng đủ để con cảm thấu được sự đau đớn của mẹ rồi. Cũng có nhiều người tìm đến với mẹ, muốn được cùng mẹ làm nên một mái ấm đơn sơ, muốn lấp đầy cho mẹ những khoảng trống mà bấy lâu nay mẹ còn thiếu vắng. Nhưng, ba ơi, mẹ không còn đủ can đảm để bắt đầu một cuộc sống mới. Bởi vì ba chính là tình yêu đầu đời của mẹ, một tình yêu đã thực sự chín muồi và kết trái. Tình yêu mẹ dành cho ba vẫn là một tình yêu chân thành, không đòi hỏi, không toan tính, sẵn sàng chấp nhận và chờ đợi. Giờ ba ở đâu? Ba có nghe được thổn thức trong trái tim của mẹ? Có cảm nhận được sự chờ đợi, khát khao và mong ngóng của con? Con ước ao một lần được gọi tiếng “ba” để hiểu được cảm giác ấm áp là ngần nào. Ở đây, ngoại và dì Út rất thương con, lo lắng cho con từng chút một, nhưng con cảm thấy vẫn còn thiếu một thứ gì đó không thể lấp đầy được. Con vẫn luôn tự nhủ với lòng mình: “Chắc là ba có lý do gì đó”. Khi tự nhủ như thế, con thấy lòng mình được an ủi, nhưng niềm an ủi vẫn còn bị giằng co bởi một thực tại là con đang trốn chạy.

Ba à, con mong lắm! Con mong ở phương xa nào đó ba sẽ vô tình đọc được dòng tâm tư của con. Nếu vô tình đọc được, ba hãy cầu nguyện với Thượng Đế cho mẹ và cho con ba nhé! Mẹ và con vẫn luôn nhớ và khát mong ba. Giả như ba có ray rứt vì trách nhiệm, con cũng sẽ không trách ba đâu. Con tin là mẹ cũng thế. Giờ đây con và mẹ vẫn ổn. Mẹ đã dần quen với nếp sống thầm lặng, vết thương lòng ngày xưa không còn đau, vết sẹo vẫn còn đó, nhưng với thời gian nó đã mờ nhạt được phần nào. Vì mẹ, con sẽ cố gắng, sẽ mỉm cười nhiều, để mẹ có thể tìm thấy nụ cười và mạnh mẽ hơn, vì từ lâu “con chính là cục cưng của mẹ”…

Và ba ơi! Con cũng sẽ mạnh mẽ vươn lên, như một loài hoa dại được mọc lên giữa cao nguyên lộng gió. Hoa vẫn hướng về mặt trời, vươn cao và tỏa hương. cho con hiểu, như một dấu chỉ gắn liền với số phận: THẢO NGUYÊN - Hoa dại trên vùng cỏ. Con cũng sẽ vững tin vào cuộc sống, nhờ tình yêu thương của ngoại, của mẹ, của dì Út và bạn bè của con. Con sẽ ung dung, thanh thoát như hoa dại trên vùng cỏ, giống với cái tên mà mẹ đã đặt và giải thích.

ĐỜI DÂNG HIẾN - MỘT MÙA XUÂN NHIỆM LẠ

Maria Lữ Thị Thúy Nga  (Dòng Con Đức Mẹ Phù Hộ)

Lạ thật! Sáng nay, một cảm giác rất lạ ùa về trong con…

Không gian quanh con có gì đó đang thay đổi. Trong sự tĩnh mịch của ngày mới, trong cái tinh khôi của buổi ban mai, những làn gió nhè nhẹ lành lạnh cuốn theo hương cỏ hoa dịu dàng thoang thoảng. Ít hạt phưa phùn lắc rắc trên cây cành, vấn vương trên ngọn cỏ. Đâu đó trong những khóm lá xa xa, tiếng chim hót ríu rít, rộn ràng. Ô kìa, hừng đông đang ló dạng, những tia nắng ấm áp đầu tiên của ngày mới như đang xé tan lớp sương mỏng trên thảm cỏ xanh rì. Dưới ánh nắng óng ánh của bình minh, những cánh hoa đủ mọi màu sắc như đang được bàn tay của ai đó bóc ra khỏi lớp đài xanh bao phủ. Thấp thoáng những chồi non đang nhú lên từ những thân cây khô khẳng đã ngủ yên hơn cả tháng qua.

Con đang được chiêm ngắm cả một mầu nhiệm của đất trời…Thật kỳ diệu quá!

Dừng lại một chút và con chợt nhật ra… Cái lạ đó có tên là Mùa Xuân, một mùa xuân mới đang đến.Đúng là chỉ có mùa xuân mới có thể làm cho vạn vật chuyển mình. Xuân mới, đem theo sức sống mới. Con thầm cám ơn Chúa vì một mùa xuân mới của đất trời. Lời tạ ơn chưa dứt, thì Ngài lại cho con được chiêm ngắm một mùa xuân khác khiến tim con rung động. Đó là Mùa Xuân của những tâm hồn thánh hiến, một mùa xuân nhiệm lạ đến tuyệt vời…

Mùa xuân ấy đã bắt đầu trong con khi Thầy Giêsu cất tiếng gọi đầu đời: Hãy theo Thầy!

Mùa xuân ấy đã ở với con suốt những năm tháng của hành trình đào luyện, thời gian để cắt tỉa những rườm rà, gieo trồng hoa nhân đức để trở nên một người Con Đức Mẹ Phù Hộ như lòng Chúa ước mong. Đã không thiếu những cố gắng, những từ bỏ, những sai sót, lỗi phạm và cả những băn khoăn, chọn lựa để rồi con vẫn can đảm quyết định: Lạy Thầy cho con đi theo, dù đường xa xôi vạn lý...

Mùa xuân ấy đã đến với những tia nắng ấm áp khi con đáp tiếng Xin Vâng với Thầy Giêsu, để nói với Thầy rằng con nguyện sống thanh khiết, khó nghèo và vâng phục trọn đời con như Thầy. Mùa xuân ấy đã đơm hoa kết trái khi con để mình bị chinh phục bởi lời mời gọi yêu thương: Ta đã yêu con bằng mối tình muôn thủa…

Mùa xuân ấy còn ở trong cả những khó khăn, thử thách và sóng gió xảy đến với con. Con đã từng hỏi: Chúa ơi, liệu đây có phải là ơn gọi của con chăng? Nếu phải, sao những khó khăn này lại xảy đến với con? Và rồi, những cành cây khô trong con đã đến lúc nảy chồi, khi Chúa chỉ khẽ hỏi con rằng: Thế con đi tu vì ai vậy? Vâng, con đi tu vì Chúa! Thế thì khó khăn có lớn hơn Ta không? Trong cơn sóng gió vẫn có Ta ở đó! Mùa xuân là lúc con xác định lại căn nguyên của hành trình theo Chúa: Không phải anh em đã chọn Thầy, nhưng chính Thầy đã chọn anh em.

Con đã chọn màu xanh để tô lên bức tranh ơn gọi của mình, vì với con tất cả là hy vọng, tất cả là mùa xuân. Mùa xuân là thời gian của đổi mới, của sự sống và tái sinh.Tâm hồn con như được tiếp thêm sức sống khi con phóng tầm nhìn qua khung cửa đời mình để chiêm ngắm cả một trời xuân nơi các chị em con, những tâm hồn thánh hiến cũng như con.

Con đã thấy mùa xuân nơi đôi bàn tay tần tảo, ngày ngày ân cần chăm sóc những đứa trẻ đường phố, kiên nhẫn đón nhận sự bướng bỉnh, chậm hiểu và cả những ngỗ nghịch của chúng. Dù mệt lắm nhưng lúc nào trên những khuôn mặt ấy cũng rạng rỡ nụ cười.

Con đã thấy mùa xuân nơi từng giọt mồ hôi rơi xuống trong những lao nhọc của các chị em ở trường nghề với các công nhân trẻ. Biết bao thao thức để giúp các em thoát khỏi cảnh nghèo và có được những công ăn việc làm xứng với nhân phẩm.

Con đã thấy một mùa xuân rạng rỡ trong những trái tim quảng đại, sẵn sàng ra đi dấn thân cho sứ mạng truyền giáo muôn dân. Sự mạnh mẽ và can đảm của các chị như sức sống của những chồi xuân, dám liều mình đến, ở lại và hòa mình với những anh em dân tộc thiểu số nơi một bán đảo xa xôi vùng biển Thái Bình Dương.

Con đã thấy cả hương thơm của mùa xuân lan tỏa nơi những chị em, từng ngày từng ngày bền bỉ trung thành với những bổn phận thật âm thầm, trong những công việc ít được ai để ý.

Con đã thấy mùa xuân trong tiếng xin vâng trọn vẹn vào những lúc khó khăn nhất mà người chị em của con đã đón nhận cách an bình. Từ một nữ tu mạnh khỏe đầy sức sống và tài năng, giờ đây chị hoàn toàn lệ thuộc vào chiếc xe lăn. Nhưng, chẳng khi nào chị không hy vọng một ngày nào đó chị sẽ lại bước đi trên đôi chân của mình.

Con đã nghiệm được một mùa xuân đích thực khi chứng kiến sự ra đi của một chị em. Với căn bệnh ung thư, Chúa đã gọi chị về khi bao ước mơ còn dang dở. Giờ đây, chị đang được hưởng nếm một Mùa Xuân Vĩnh Cửu trên Nước Trời. Con có thể hình dung ra niềm hạnh phúc của chị khi diện đối diện với Đấng trọn cả cuộc đời chị khát khao và hiến dâng cho Ngài.

Nhiệm mầu là thế, một đời hiến dâng. Có ai khi bước vào ơn gọi lại chẳng thấy: Ơn gọi là một huyền nhiệm, đời dâng hiến là cả mùa xuân- một mùa xuân nhiệm lạ. Nhưng mùa xuân ấy chỉ thực sự đẹp và trở nên nhiệm lạ khi tâm hồn con có sự hiện diện của Đấng là Mùa Xuân không bao giờ tàn úa. Chính Ngài là căn nguyên của mọi vẻ đẹp, chỉ có Ngài làm nên sức sống của đời con. Chỉ trong Ngài đời con sẽ được tái sinh và đổi mới. Chỉ khi gắn bó với Ngài trong cầu nguyện, trong khiêm nhường, mến yêu, phục vụ và hy sinh…thì mùa xuân ơn gọi của đời con mới trở nên ý nghĩa, ấm áp và tràn ngập ánh bình minh tươi sáng- một ánh bình minh báo hiệu Hừng Đông Xuân Mới rạng ngời.

ĐỂ XUÂN THẮM NỤ HỒNG RI

Nguyễn Vương  (Khánh Hòa)

“Tỉnh lại đi H’Xuân, hoa hồng ri nở rồi”… Tiếng hét của nó cứ lặng dần đến khi chỉ còn nghe thều thào giữa mùa đông miền núi. Lúc này những giọt nước mắt không còn chảy trên mi nó nữa, vì H’Xuân chẳng nghe được lời yêu thương của nó giữa đêm vắng. Thời gian như ngưng lại khi chứng kiến cảnh chia ly giữa nó với người con gái bản Mèo. Cơn mưa tuyết đang rơi nặng hạt trên vùng Tây Bắc vào dịp cuối đông, khiến cảnh vật trước mắt nơi nó đang ôm lấy H’Xuân nằm bất động, bị bao phủ bởi một màu trắng tinh. Cuộc chạy trốn đã kết thúc, mọi người cũng chết lặng bởi trong sự ra đi của H’Xuân trên cánh đồng hoa hồng ri. Cứ dịp cuối năm, khi đồi ngô và những cánh ruộng bậc thang đã thu hoạch xomg, H’Xuân cũng như bao cô gái H’Mông khác đang chuẩn bị cho lễ hội sẽ diễn ra vào đầu năm. Chiếc váy nhiều tầng truyền thống cũng được H’Xuân đính thêm những hạt cườm đủ màu sắc, chiếc vòng cổ đã được chủ nhân khắc thêm vạch của mùa hoa hồng ri mới. Cái lạnh khủng khiếp của vùng Tây Bắc dịp cuối đông như cắt vào da thịt, nhưng chẳng thấm vào đâu so với nỗi đau mà nó đang phải chịu, bởi trái tim của H’Xuân không còn nhịp đập trên rừng hồng ri đã căng nụ, đang chờ nắng xuân để khoe sắc.

H’Xuân sinh vào dịp bản làng đang trói lợn, xẻ thịt trâu chuẩn bị cho mùa lễ hội đầu năm, nên tên nàng cũng được gọi theo mùa của tiết trời. Là cô gái thuộc bản Mèo trên vùng núi đá Đồng Văn, quê hương của H’Xuân được biết đến như là vùng đất thơ mộng đối với người xứ lạ. Nằm cheo leo trên núi đá giữa các tầng mây, những ngôi nhà của người H’Mông cũng trở nên bí ẩn bởi nhiều nét văn hóa đặc sắc bên cạnh những hủ tục vẫn còn tồn tại. Theo phong tục của bản làng, từ lúc lọt lòng mẹ H’Xuân đã được kết ước cho con trai trưởng bản. Từ những người lớn tuổi nhất của bản đến những cô gái tuổi thanh xuân cũng chẳng biết tục “bắt vợ” ấy có nguồn gốc từ đâu. Họ chỉ thấy từ lúc con người xuất hiện trên mảnh đất này, thì cứ mỗi mùa xuân đến, đám con trai trong bản làng lại đến bắt những cô gái đang tuổi trăng tròn về làm vợ. Đây được xem như một nét văn hóa để phân biệt bản Mèo với các dân tộc khác ở miền xuôi. Cũng có lúc H’Xuân tự hỏi, tại sao dân bản lại bị chi phối bởi một điều mà nghe qua đã thấy phi lý, nhưng rồi câu trả lời như một định mệnh của những người con gái bản Mèo.

Với ước mơ sẽ trở thành cô giáo nơi bản Mèo, sau khi tốt nghiệp phổ thông, H’Xuân đã xuống thành phố để học sư phạm. Và chính nơi đây, nàng đã nảy sinh tình cảm với một chàng trai thủ đô, dù đã có kết ước hôn nhân với con trai của trưởng bản. Ngày H’Xuân bước chân vào cổng trường đại học, một chân trời hoàn toàn mới lạ xuất hiện trước mắt cô gái vùng cao. H’Xuân đã dần khám phá ra ngôn ngữ của trái tim, nó rất khác với những gì nàng biết về tình yêu được định sẵn bởi gia đình và dòng họ nơi bản Mèo.

Chính nét đẹp dịu dàng của cô gái miền sơn cước đã làm tim nó xao xuyến ngay từ lần gặp đầu tiên. Ngơ ngác nhìn trong giây lát, nó kịp nhường ghế cho H’Xuân ngồi khi giảng đường đã kín chỗ. Cứ thế, mỗi một mùa xuân trôi qua thì tình yêu của nó dành cho H’Xuân lại ngày càng thắm thiết, bởi nét độc đáo của con người và văn hóa của vùng núi Tây Bắc xa xôi, nơi mà nó chưa một lần đặt chân đến. Từ lúc được làm quen với cô gái bản Mèo, “trái tim mùa đông” của nó đã biết rung động trước những điều bình dị trong cuộc sống, như tia nắng mùa xuân sưởi ấm đất trời sau những ngày đông giá lạnh. Mùa xuân ấy, không phải là mùa theo quy luật thời gian, cũng chẳng phải mùa xuân của không gian với mây xanh và nắng ấm, nhưng là mùa xuân của hai trái tim khi hòa cùng một nhịp. Tình yêu với nó không chỉ là cảm xúc của ngôn ngữ được nói ra, nhưng còn là sự chấp nhận những nghịch cảnh, như cánh hoa hồng ri chỉ khoe sắc đỏ thắm sau những ngày đông đơm nụ. Gia đình nó không thể chấp nhận đứa con trai duy nhất của dòng tộc quý phái ở thành phố, lại có tình yêu với một cô gái dân tộc miền núi. Mẹ nó chẳng thể nuốt nổi món canh ngô và rau dại mà H’Xuân đã nấu. Bố nó tỏ ra khó chịu với mùi thum thủm của món thịt trâu rừng gác bếp do H’Xuân mang biếu. Còn em gái nó thì lại nhìn bộ trang phục truyền thống H’Xuân đang mặc, như người từ kỷ nguyên trước đã xuyên thời gian bước vào thế giới hiện đại. Về phần mình, nó cũng chẳng lấy làm hối tiếc khi từ bỏ con đường doanh nhân tương lai, để cùng người nó thương mến trở về vùng núi, nơi những mái nhà tranh thấp thoáng trong sương chiều. Nó cũng rời xa màu trắng tinh khôi của Hà Nội mỗi mùa hoa sữa nở, để về với cánh đồng hoa hồng ri màu hồng phấn thơ mộng bên con suối mùa nước trong. Từ ngày đến với bản Mèo để sống và yêu người con gái miền sơn cước, nó đã từ bỏ cây đàn ghi-ta để tập thổi sáo trúc, kèn bè, hay hòa nhịp cùng đàn môi trong những đêm mùa xuân. Những bài ca âm vang mùa thu Hà Nội được nó thay thế bằng lời nỉ non của bản Mèo, như tiếng gọi tình yêu mà nó đã dành cho H’Xuân. Nơi đó, nó sẽ nói cho mọi người biết đến một tình yêu đích thực khi tôn trọng tự do của trái tim. Thế nhưng, chừng ấy thời gian gắn bó với bản Mèo cheo leo bằng nghề dạy học, nó đủ hiểu sức mạnh vô hình của tục lệ “bắt vợ” cổ hủ ấy đã đi vào tiềm thức của biết bao thế hệ. Còn với H’Xuân, từ ngày được gặp nó, nàng đã quyết lòng vượt qua tập tục hôn nhân khắt khe của bản Mèo để yêu nó. Lòng nàng tràn ngập hân hoan, bởi mùa xuân mới trong tâm hồn mà H’Xuân đang tận hưởng.

Những ngày cuối đông, khi đám con trai của bản đến bắt H’Xuân về làm vợ, nó đã nói về luật tự do hôn nhân, nhưng họ nghe như một điều xa lạ đối với bản làng. Giọng nó đã khàn đi vì những đêm thức trắng bên bếp lửa, mong người dân bản Mèo hiểu những truyền thống cần lưu giữ và những hủ tục cần được loại bỏ. Nó chẳng còn sợ hãi trước lời đe dọa và hành động bạo lực của đám trai bản, dành cho kẻ dám thay đổi thói tục của núi rừng. Những người yêu mến nó, một thầy giáo từ miền xuôi, cũng chỉ biết im lặng trước tục “bắt vợ”. Trong sự cảm thông với tiếng thở não lòng, cụ già của bản thốt lên: “Cái bụng tao mến mày… Thôi, mày về miền xuôi đi thầy giáo”. Một cậu học trò cũng an ủi nó: “Đừng yêu cái H’Xuân nữa thầy giáo, nó đã là vợ của người ta từ ngày mới sinh rồi”. Cũng có những giọt nước mắt đang lau vội lúc quay lưng, khi họ chứng kiến nhiều ngày qua H’Xuân và nó chẳng thể nuốt được vài hạt ngô hầm. Những đêm thức trắng bên căn phòng nhốt người nó yêu trong tiết trời giá lạnh, nó càng thương H’Xuân và những người con gái của bản Mèo khi tình xuân chẳng thể đến. Những lời yêu thương nó viết cho H’Xuân được luồn qua khe hở của song cửa, mang lại hy vọng về một ngày nào đó tình yêu sẽ thắm nồng, như nhành hoa hồng ri mùa nắng xuân.

Thế rồi đêm cuối mùa đông định mênh cũng đến… Mẹ của H’Xuân đồng cảm với cảnh làm vợ thiếu tự do đã trói buộc và giết đi bao mộng ước của bà, nên mở cửa để nó dẫn nàng tiến về cánh đồng hoa hồng ri nơi cuối bản. Nó cầm tay dẫn nàng bước đi trong màn đêm lạnh giá, khi cơn mưa tuyết đang phủ trắng cả vùng núi đá miền Tây Bắc. Hơi thở của nó tạo thành những làn khói trắng đục, sưởi ấm cho cơ thể người con gái bản Mèo đang lạnh dần trong màn đêm. Trên đôi vai gầy, nó cõng H’Xuân đi qua ngọn núi đá giữa những hàng ngô đã rũ ngọn vì mưa tuyết và những cánh ruộng bậc thang đang trơ gốc sau mùa gặt. Bất chợt, nó dừng lại bởi giọng nói yếu ớt của H’Xuân xen lẫn tiếng gió rít trên cánh đồng hoa hồng ri đang căng nụ. Người con gái núi rừng ấy muốn nằm nghỉ trên cánh đồng hoa, bởi sức đã kiệt sau những ngày dài nàng cương quyết từ chối làm vợ theo quy ước của bản Mèo. Nó rùng mình khi biết rằng: H’Xuân sinh vào mùa hoa hồng phấn, và như bao cô gái H’Mông, nàng cũng ao ước được chết trên cánh đồng hoa mùa ngát hương thơm. Hơi thở ngắt quãng và yếu dần của H’Xuân làm nó hốt hoảng bởi những cơn đau tim dồn dập xảy đến. Siết chặt lòng bàn tay với bông hoa màu hồng phấn yêu thích của người con gái núi rừng, nó lặng đi trong đêm tối. Bên kia con suối, những ngọn đuốc của đám trai bản làng thắp sáng cả cánh đồng hoa hồng ri trong mưa tuyết. Tuy nhiên, những giọt nước mắt đã thay thế cho tiếng hò la vang dội trong đêm vùng núi, bởi ai cũng biết một người con gái của bản làng vừa nằm xuống. Cô gái đầu tiên của bản đã dám sống và chết để hoa hồng ri được tỏa hương. Bản Mèo hôm ấy đã quyết định: Từ nay lễ hội “bắt vợ” chỉ được diễn ra cho những đôi uyên ương khi họ tự do đáp lại mùa xuân của tình yêu.

Mùa xuân năm nay, lời ca nỉ non của bao chàng trai và điệu múa mà những cô gái đang hòa nhịp trong phiên chợ tình, lại thêm thắm thiết dưới cánh đồng hoa hồng ri đang mùa nở rộ. Hương thơm đồng hoa được hạt nắng và gió xuân thổi bay đến tận chân trời.Từ phía rặng núi, mặt trời đã chiếu tỏa ánh dương lên cánh đồng mênh mông hoa hồng ri như vẫy gọi mùa xuân đến trên khắp bản làng. Và cứ mỗi dịp đầu xuân, người bản Mèo lại thấy có một chàng trai trên tay cầm bó hoa hồng thắm, đứng giữa cánh đồng cất tiếng tha thiết gọi: “Hoa hồng ri đã nở rồi đó H’Xuân”.

HÃY TRẢ THIÊN CHÚA 

VỀ ĐÚNG CHỖ CỦA NGƯỜI

Thụy Du  (Dòng Mân Côi Chí Hòa)

Cơn dịch bệnh kéo dài cũng đã hơn ba tháng và chưa có dấu hiệu nào của sự suy giảm. Trường học đóng cửa; nhà hàng, cửa tiệm gỡ biển hiệu vì không làm ăn buôn bán được gì trong thời điểm này; các doanh nghiệp nhỏ điêu đứng, cho nhân viên nghỉ làm; ngay cả đến chủng viện, nhà dòng cũng phải cho chủng sinh, đệ tử về quê, tạm xem như nghỉ hè trước; một số nhà thờ không có Thánh lễ…

Chúng ta không biết cơn khủng hoảng này sẽ kéo dài cho đến bao giờ, nhưng có một điều chúng ta không được quên, đó là: Mọi điều trong cuộc sống này, dù xấu, dù tốt, dù đau khổ, dù hạnh phúc, dù ốm đau, dù mạnh khỏe, dù sống, dù chết… tất cả vẫn nằm trong bàn tay Chúa. Ngay cả khi hàng ngàn anh chị em của chúng ta đã ra đi vì dịch bệnh, thì họ vẫn không nằm ngoài bàn tay quan phòng của Chúa Cha.

Tôi không rõ đây là sự trùng hợp ngẫu nhiên hay bởi ý định của Thiên Chúa, nhưng cơn đại dịch này đang diễn ra trùng với những ngày của Mùa Chay Thánh, mùa của sự sám hối và trở về. Nhiều giáo xứ tổ chức Chầu Thánh Thể 24 giờ; nhiều nhà thờ đọc kinh, lần chuỗi sau Thánh lễ; có nhiều giáo dân đi lễ cầu nguyện hơn, thậm chí có cả những người vốn xa lạ với nhà thờ, xóm đạo cũng được ơn trở về. Sau những cơn hoang mang ban đầu, người ta bắt đầu nhắc đến “Đức Tin”, như một thứ gia sản quý giá đã phủ đầy bụi do bị bỏ quên trong đời thường. Khi con số tử vong và những ca nhiễm bệnh vẫn tăng lên không ngừng, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra phương thuốc chữa trị, khi con người biết không thể cậy dựa vào sức mình được nữa, họ bắt đầu nhớ đến Thiên Chúa.

Chúng ta tự hỏi: Vậy trước khi đại dịch diễn ra, khi nhà hàng, quán bar, trung tâm thương mại vẫn mở cửa đều đặn; khi các show ca nhạc, thời trang dậy sóng trên truyền hình; khi những chuyến bay du lịch và các thành phố không ngủ vẫn ăn chơi, hưởng lạc… Có ai nhớ đến sự hiện diện của Thiên Chúa không? Con người quên Thiên Chúa ngay trong chính ngôi nhà của Người. Con người “đuổi” Thiên Chúa ra khỏi ngôi nhà mà Người tạo nên.

Phải chăng chúng ta đang “đặt” Thiên Chúa không đúng chỗ của Ngài?

Chúng ta xếp Thiên Chúa đứng sau mình, tệ hại hơn, chúng ta để Thiên Chúa đứng sau cả “thần tài” (tiền bạc), “thần tượng” (con người), “thần công danh” (sự nghiệp) - những ngẫu tượng của thời đại hôm nay.

Chúng ta chỉ đến nhà thờ khi có thì giờ, cầu nguyện lúc rảnh rỗi. Đối với chúng ta, đi cà-phê, ăn nhậu với bạn bè, một tiếng đồng hồ thực sự không đủ, nhưng đi lễ thì một giờ đã thấy nhiều. Chúng ta xem phim, lướt Facebook hàng giờ, chứ mấy ai đọc Kinh Thánh nổi ba chục phút! Chúng ta “hy sinh Chúa” đi để lo liệu việc mình. Được mấy người làm ngược lại?

Dường như chúng ta đang đảo lộn trật tự thế giới này: Con người muốn lên làm Chúa, và bắt Chúa quy phục ý riêng của mình! Con người sẵn sàng thanh trừng nhau vì lợi ích nhóm; kiếm tiền trên tính mạng và sức khỏe của anh chị em; phá hoại thiên nhiên; tạo ra những vũ khí hiện đại để kiểm soát thế giới… Khi hậu quả của những tội ác xảy ra, chúng ta bỗng trở nên như dân Israel xưa, la ó: Thiên Chúa ở đâu?

Hãy trả Thiên Chúa về đúng chỗ của Người, để Người có thể tự do định đoạt trên cuộc đời của chúng ta. Hãy để tiếng nói của Tin Mừng được vang lên trong mọi thời đại. Chúng ta đừng tranh giành quyền với Thiên Chúa, đừng lấy đi tiếng nói của Người, đừng xếp Người ở vị trí rốt hết, nhưng hãy trả lại ngôi vị của Thiên Chúa trong lòng chúng ta.

Điều răn đầu tiên trong Thập Điều có lẽ là câu trả lời phù hợp nhất để kết lại cho bài viết này: Thờ phượng một Đức Chúa Trời và kính mến Người trên hết mọi sự.

LỚN LÊN TRONG LỜI CHÚA

(Chuyện Trường Cao đẳng Giáo lý Trực tuyến)

PHẦN PHỤ LỤC

Phụ lục 1: HƯỚNG SƯ PHẠM DẬY MEN

Loạt bài Lớn lên trong Lời Chúa khi gửi đến một số giám mục, linh mục và giáo dân xin ý kiến, gồm chín bài như chín chương, với ba bài thực tập xen giữa sáu bài khác mà không được báo trước, khiến người đọc ngạc nhiên. Bố cục hỗn độn, vì ba bài thực tập còn kèm theo ba phụ lục, tạo nên cảm giác rất khó chịu cho độc giả. Lắng nghe các phản hồi, chúng tôi quyết định chuyển tất cả phần phức tạp này thành những phụ lục, trừ một phụ lục được nâng thành bài thứ tư hiện nay, trong đó nhắc tới nội dung từng phụ lục và chỗ đứng của chúng.

KHÔNG PHẢI TRƯỜNG TỪ CHƯƠNG CŨNG KHÔNG NHẮM THỰC NGHIỆM

Sáng Thứ Bảy trước Chúa nhật về ơn gọi, tôi vừa sắp xếp xong các phụ lục thì được cha Tổng đại diện rủ đi thăm một trường Đại học cùng với một cha khác nữa. Hai vị hiệu trưởng và hiệu phó đích thân đưa chúng tôi đi thăm cơ sở thực nghiệm thủy canh của trường. Khi quay lại văn phòng hiệu trưởng uống trà nói chuyện, tôi được biết trường dự định phát huy tới gần ba mươi ngành, trong đó chỉ một khoa duy nhất có liên quan chút xíu tới văn chương là khoa tiếng Anh, còn tất cả những khoa khác đều dạy khoa học tự nhiên, ngay cả môn tiếng Anh cũng dạy theo thực nghiệm để sinh viên khi ra trường có thể kiếm việc làm ngay. Ngược hẳn 180⁰ so với việc đào tạo từ chương của nhà Nguyễn thời ông Nguyễn Trường Tộ đề nghị cải cách.

Buổi đi thăm bất ngờ đã giúp tôi tìm ra cách diễn tả chính xác cho mô hình trường huấn luyện trực tuyến đang đề nghị. Điểm chính yếu của chương trình huấn luyện là tính thực tập, vâng, không phải thực nghiệm nhưng là thực tập. Mô hình không mang tính thực nghiệm, tức là không đào tạo nhân viên đáp ứng cho những nhu cầu cụ thể (như viên chức Hội đồng giáo xứ, giáo lý viên, phụ trách các đoàn thể) nhưng nó mang tính thực tập nhằm đào luyện những tâm hồn tông đồ. Chữ thực tập ở đây diễn nghĩa chữ “thao” trong từ “linh thao” của Thánh I Nhã, có nghĩa là (những bài tập) “thao luyện về đời sống tâm linh” hoặc “thao luyện dưới ơn Chúa Thánh Linh”.

Hiểu như thế, loạt phụ lục này chính là những mẩu minh họa vừa diễn giải giúp hiểu phần thực tập sẽ chiếm tầm quan trọng lớn trong mô hình, đồng thời cũng gợi hứng để người đọc tập thử, cho thấy việc thực tập này là có thể được, không quá khó.

NHƯNG LÀ TRƯỜNG THỰC TẬP

Giữa thế kỷ XIX, ông Nguyễn Trường Tộ (1830-1871) đem hết tâm huyết ra viết các bản điều trần nhưng người ta không tin hoặc tin mà không dám làm thử.Đang khi đó, tại Nhật, ông Fukuzawa Yukichi (1834-1901)[1]không viết điều trần nhưng viết sách, viết báo và mở lớp truyền đạt cái nhìn và tâm huyết của ông cho người đương thời. Kết qua, ông đã khiến cả nước Nhật nghe theo và có được cuộc cải cách vượt bậc.

Loạt bài của tôi nhằm ngỏ lời với những Fukuzawa trẻ trung và đầy năng lực trong Giáo hội Việt Nam, và để công việc đạt được những ơn Chúa đang dọn sẵn, xin được nói thêm rằng mô hình trường trực tuyến này không phải là trường sư phạm thực hành (học cách dạy cho người khác) nhưng là trường sư phạm thực tập, đúng hơn nữa, là trạm gây men, nhân giống cây trồng, thể nghiệm nơi chính mình rồi làm lây lan cho người khác, và cứ thế…

Ở đây thực tập là chính. Tại các chủng viện,giảng viên môn tu đức học dạy cho chủng sinh biết lịch sử, những phương hướng và đặc trưng của các linh hạnh khác nhau trong Giáo hội, chẳng khác nào giảng về các trường phái bơi lội. Người chú ý nghe có thể lặp lại rất hay nhiều chuyện về bơi lội dù bản thân chưa hề bơi thử bao giờ. Để tránh tình trạng ấy, ở phần huấn luyện về đời sống tâm linh nói đây, tôi đề nghị Ban Giảng huấn nhường chỗ cho những nhà đào tạo của các Dòng. Người tu sĩ Dòng Tên biết cách giúp người khác suy niệm tròn sáu mươi phút, đang khi đó, người đi theo đường chân phước Charles de Foucauld biết rằng, dù chỉ rảnh được 5 phút vẫn có thể tập trung trí lòng để suy niệm. Trong tuần linh thao I Nhã, người tĩnh tâm thinh lặng từ phút mở đầu cho tới phút kết thúc, còn trong tuần tĩnh tâm của Dòng Don Bosco, các tu sĩ vẫn chơi bóng reo hò ầm ĩ rồi vào nhà cơm vẫn nói chuyện đùa giỡn như thường. Trong linh thao I Nhã, người ta suy niệm về tội và cử hành bí tích sám hối xong rồi mới tập trung chiêm ngắm Đức Kitô và bước theo Ngài; còn trong cuộc tĩnh tâm của Dòng Cát Minh và nhiều Dòng khác, việc xưng tội lại đặt ở cuối chương trình… Không phải mãi đến nay, từ những năm cuối thế kỷ XX, trong nội san gia đình Phan Sinh, các tu sĩ đã được nhắc nhở tiết kiệm từng giọt nước và khi gom rác phải chú ý xem đó là rác có thể phân hủy hoặc không, nhờ đó họ có những kinh nghiệm thiêng liêng về môi sinh rất hồn nhiên mà người khác không có…

Hiện nay mỗi Dòng đều có trang mạng của mình, ngoài phần thông tin còn có những chương trình học hỏi. Ước gì phần thực tập về nẻo thánh riêng của từng Dòng ngày càng được tăng cường và biên soạn thật dễ hiểu, để khi trường trực tuyến hình thành, mảng thực tập theo từng Dòng đã có sẵn…

Khi những linh hạnh phong phú ấy cùng chen nhau đua nở trong lòng Giáo hội, phô bày trước mặt mọi người một sự hiệp nhất trong đa dạng, thì đó sẽ là một hình mẫu giúp các học viên biết đón nhận và tôn trọng sự khác biệt của mọi người.

THỰC TẬP TỪ MÁI TRƯỜNG GIA ĐÌNH

Các học viên cũng có thể chia sẻ đóng góp với nhau về những kinh nghiệm thực tập mình đã học được ở gia đình, từ việc ghi dấu thánh giá trước bữa ăn, cầu nguyện dâng ngày khi vừa thức dậy, đọc kinh Cúi xin Chúa sáng soi đầu giờ học, nguyện tắt, cầu nguyện dâng mình trước khi ngủ, mỗi lần có việc tới khuôn viên nhà thờ là vào viếng Chúa ngay, những thói quen được tổng hợp nơi bài ca tâm niệm của thiếu nhi Công giáo:

Là thiếu nhi Công giáo,

Làm con Chúa, phúc thay.

Mỗi sáng em dâng ngày

Trong tâm tình cảm tạ.

Nguyện yêu người mến Chúa,

Sống xứng là con Cha.

Luôn ăn mặc nết na

Biết kính nhường, lễ phép.

Hướng mắt nhìn cao đẹp,

Xem phim tốt, sách hay.

Phục vụ cứ liền tay,

Giữ tâm hồn trong trắng.

Sống thật thà ngay thẳng,

Thân ái với mọi người… [2]

Có một thói quen mới, được Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh, mà trước khi tập cho các bạn trẻ, mỗi chúng ta cần tập cho chính mình: Luôn có quyển Tân ước nhỏ trong túi áo hoặc túi xách. Ta cũng có thể chép các sách Tân ước vào điện thoại cảm ứng nhưng quyển sách bằng giấy vẫn luôn giàu tác dụng gợi hứng hơn.

Với tinh thần Công giáo, học viên mở rộng vòng tay đón tiếp mọi người, mở rộng tâm trí đón nhận những giá trị tốt lành cao đẹp từ mọi phía, không những thuộc những luồng linh hạnh Kitô giáo khác nhau mà cả đến những kinh nghiệm tâm linh thuộc các tôn giáo khác, miễn là không ngược với đức tin Công giáo. Chẳng hạn những thói quen và những suy niệm khởi đầu của các bạn trẻ mới vào chùa tập tu trong quyển “Tì ni nhật dụng thiết yếu”, có những chỉ dẫn cụ thể như sau:

1. THỨC DẬY BUỔI KHUYA

Sớm khuya ngủ vừa tỉnh giấc

Cầu cho tất cả chúng sanh

Có được tầm nhìn tuệ giác

Thấu soi khắp cả mười phương.

4. MẶC ÁO

Khi khoác y vào cơ thể

Cầu cho tất cả chúng sanh

Đạt được căn lành, cội đức

Bờ kia đến được thật nhanh.

8. VÀO NHÀ VỆ SINH

Khi đưa phẩn uế ra ngoài

Cầu cho tất cả mọi loài

Bỏ tham, si mê, giận tức

Dứt sạch tội lỗi nhiều đời.

9. RỬA SẠCH    

Vệ sinh xong rồi dùng nước

Cầu cho tất cả chúng sinh

Thực tập pháp môn siêu xuất

Cõi lành đến được thật nhanh.[3]

CON ĐƯỜNG DẬY MEN

Trong việc đào luyện hồn tông đồ, có một điều cần kíp bậc nhất và cũng khó nhất là khả năng làm việc chung. Dù mỗi học viên ở một góc trời, Ban Giảng huấn sẽ nghiên cứu làm sao để gợi ý cho học viên thích thúthực tập làm việc chung. Chẳng hạn kinh nghiệm hàng đội tự trị của Hướng Đạo, kinh nghiệm Workshop, những thói quen hợp tác, chương trình Docat, cách riêng là mời gọi học viên tựnêu sáng kiến…

Như thế, hướng huấn luyện cần có của trường Cao đẳng Giáo lý là luyện cho học viên trở thành men làm chất xúc tác Tin mừng cho môi trường mình phục vụ. Những “mùa men Phục sinh” của các bạn trẻ Thanh Hóa là một thể hiện đại trà của ý tưởng ấy. Cụ thể hơn còn có những lớp vừa dạy nghề vừa đào tạo tông đồ bạn trẻ. Mỗi bạn trẻ vừa được học một nghề đến nơi đến chốn để mưu sinh, vừa được đào sâu giáo lý, vừa qua một khóa học cầu nguyện rồi thực tập cầu nguyện hằng ngày. Khi về lại giáo xứ, bạn trẻ trở nên vừa đầy tự tin trong nghiệp vụ vừa sống đạo rất tốt vừa biết cách giúp người khác về cả ba mặt: nghề nghiệp, giáo lý và đời sống cầu nguyện…

Phụ lục 2: SUY NIỆM LỜI CHÚA

Kinh nghiệm thứ năm là suy niệm Lời Chúa.

Từ câu hỏi được đề ra ở bài đầu về người trí thức Công giáo, để tránh cho nhau những ảo tưởng chủ quan (có thể nói là não trạng Ngộ đạo), ta đã đi từ khái niệm “có học” sang “học thêm” tại những chương trình trực tuyến (bài 2) tới khái niệm “tầm đạo”, tiếp cận với Lời Chúa theo những kinh nghiệm của các truyền thống Công giáo (bài 3). Nói tới các truyền thống Công giáo, tức là nói tới những nét đặc thù và phong phú riêng của Giáo hội Công giáo.

Nơi biến chuyển của Giáo hội thế kỷ XVI, cả phía Tin Lành và phía Công giáo đều lấy Kinh thánh làm nền tảng cho việc canh tân đời sống tâm linh, tuy nhiên một bên theo hướng phân tích (mổ xẻ, tìm hiểu), một bên theo hướng tổng hợp (suy niệm và cảm nhận). Cách chú trọng phân tích bản văn của người Tin Lành dần dần phát triển thành một khoa học sâu sắc. Về phía Công giáo, tới đầu thế kỷ XX, được Đức Thánh Giáo hoàng Piô X cổ võ, khoa chú giải Công giáo cũng đã tiến rất nhanh. Việc nghiên cứu của cả Tin Lành và Công giáo ngày càng đạt được những gặp gỡ lý thú, đầy khích lệ.

Phân tích bản văn Kinh thánh để hiểu Lời Chúa là điều tốt nhưng sẽ tốt hơn nữa nếu ta biết dùng sự hiểu biết ấy để gặp Chúa.Ở một trường Cao đẳng Giáo lý, ta cần chọn hướng tổng hợp. Học hỏi theo kiểu phân tích càng lúc càng mênh mông vô tận và có nguy cơ lạc vào những tiểu tiết không cần thiết, đang khi đó sự tập trung vào Chúa Kitô qua suy niệm và chiêm ngắm sẽ có tác dụng hội tụ, giúp ta gặp Chúa sâu xa tận cõi lòng.

SUY NIỆM LỜI CHÚA ĐỂ GẶP CHÚA

Việc đề cao Kinh thánh theo hướng tổng hợp nổi bật nơi việc suy niệm Lời Chúa tập trung vào Đức Kitô, tiêu biểu là chương trình cầu nguyện trong sách Linh Thao của Thánh I Nhã và các chỉ dẫn về tâm nguyện trong các tác phẩm của Thánh nữ Têrêxa Avila và Thánh Gioan Thánh Giá. Việc suy niệm theo Linh Thao giúp ta nhìn thẳng vào ý định của Thiên Chúa trên lịch sử nhân loại, trên đời mỗi người và nơi mỗi ngày ta đang sống (kinh nghiệm 6 và 7). Việc tâm nguyện theo các Thánh dòng Cát Minh giúp khám phá hành động của Thiên Chúa trên tâm hồn và trên cuộc đời mỗi người chúng ta (kinh nghiệm 8 và 9). Bạn đừng sợ loạt bài này sẽ biến bạn thành tu sĩ. Nhiều lắm, nó sẽ giúp bạn chạy đua với các “cư sĩ Phật giáo”, tức là những “người có học tầm đạo” trong hàng ngũ anh chị em Phật tử quanh ta, những người “tu tại gia”, bên Công giáo chúng ta gọi là những thành viên “tại thế” hay “dòng ba” của các Hội Dòng. Bạn yên tâm, bạn vẫn ở trong số những người anh em bé nhỏ của Chúa, dù “có học” tới đâu vẫn luôn miệt mài khiêm tốn “tầm đạo”. Các tu sĩ tầm đạo theo cách của họ, còn các hạt men giữa đời, tham gia vào việc xây dựng trần thế, hài hòa với thiên nhiên và vũ trụ trong cõi lòng hân hoan vì có Chúa ở cùng. Đó là đỉnh cao của đời sống tâm linh chờ ta cuối cuộc hành trình, theo tinh thần chiêm niệm của vị Thánh an bần lạc đạo, Thánh Phanxicô Nghèo ở Assisi (kinh nghiệm 10).

Sau công đồng Vaticanô II, trong Hội thánh Công giáo, không những ta thấy việc nghiên cứu Kinh thánh được đề cao, mà còn thấy cả hai hướng phân tích và tổng hợp đồng quy kỳ diệu nơi việc trình bày giáo lý theo lịch sử cứu rỗi, việc phân bố toàn bộ nội dung Kinh thánh trong phụng vụ theo các chu kỳ bài đọc thánh lễ Chúa nhật và ngày thường.

Cụ thể, trước khi đọc tiếp xin mời bạn theo dõi một trong những YouTube “Gợi ý tĩnh tâm Tuần Thánh: Đi vào cuộc Thương khó với Chúa” mới đây của cha Giuse Cao Gia An, Dòng Tên, tại Vaticannews.[4]

TỪ MỖI TUẦN ĐẾN MỖI NGÀY

Có gặp Chúa trong thinh lặng suy niệm, ta mới dễ gặp Chúa giữa cuộc sống. Bạn trẻ cần phải đích thân khám phá Chúa Giêsu và ngây ngất trước tình yêu Ngài mới có thể trở thành nhà truyền giáo sinh viên và vào đời như nhà truyền giáo kỹ sư, bác sĩ,…

Thường thì khi một người trưởng thành đến học giáo lý Đạo Chúa, tôi mời gọi họ bắt đầu xây dựng ngay quỹ thời gian cho hồn đạo. “Từ hôm nay, sau bữa tối, bạn nhớ dành chút thời giờ lắng nghe tiếng Chúa trong cõi lòng. Bắt đầu mỗi ngày năm phút, về sau thấy thích ngần nào, bạn sẽ tăng dần lên ngần ấy: mười phút, hai mươi phút, nửa giờ hoặc hơn nữa tùy ý”. Thường thì tôi không phải thất vọng. Đã có những người đến với khẳng định chắc nịch: “Tôi chỉ chiều theo ý gia đình bạn gái tôi để học cho biết chứ không có ý định theo đạo đâu ạ!”, thế nhưng sau một thời gian họ đã hăm hở chia sẻ Tin mừng với bạn bè. Khoảng lặng gặp Chúa đổi hẳn một tâm hồn vô tín khiến hồn đạo trong họ nẩy sinh. Cái lặng vì cách ly hiện nay, thoạt đầu hơi bất đắc dĩ nhưng rồi khi ta đón nhận với lòng biết ơn Thiên Chúa, những hạt giống Lời Chúa từng bị nhiều thứ “ưu tiên” trong cuộc sống đè bẹp lại có cơ hội lách len, thoát khỏi gai góc và vươn lên, nẩy nở hằng mấy chục, một trăm.

Bài học của cha Nguyễn Cao Siêu, SJ, tại http://www.kinhthanhvn.net/ mỗi tuần mới có một lần. Nếu trong bước đầu bạn cần thêm những gợi ý để suy niệm hằng ngày, bạn có thể tìm ở nhiều trang Web các Giáo phận. Cụ thể như ở trang Hội đồng Giám mục Việt Nam hoặc trang Giáo phận Long Xuyên, bạn có thể vào:

https://www.hdgmvietnam.com/  Góc Suy Niệm, mục Lời Chúa Hằng Ngày.

http://gplongxuyen.org/ Góc Lời Chúa Mỗi Ngày.

Tuy nhiên, những gợi ý ấy chỉ cần cho bạn ở thời gian đầu. Khi đã quen với những bước thực hành, bạn sẽ đọc một đoạn Lời Chúa trong sách Kinh thánh và tự dọn bài suy niệm.

BẮT ĐẦU TỪ HÔM NAY

Giữa việc cầu nguyện bằng kinh và nguyện ngắm có một gạch nối rất đẹp là việc lần chuỗi đọc chậm, cụ thể như chuỗi Mân côi hay chuỗi kính Lòng Chúa Thương Xót. Bạn vẫn thường đọc các chuỗi này, có khi là hằng ngày theo nhịp chung chung của cộng đoàn. Giờ đây (các) bạn hãy đọc thật chậm, nhỏ tiếng và có nhiều khoảng lặng. Đang khi miệng đọc, bạn nâng tâm trí lên tưởng niệm sự kiện của ơn cứu rỗi được nhắc đến, hoặc suy niệm theo ý từng câu kinh. Bạn sẽ thấy trí lòng mình được chìm đắm trong rung cảm, và bạn sẽ hiểu tại sao việc lần chuỗi vẫn được gọi là một việc chiêm ngắm. Cũng từ đó, bạn sẽ dễ tiến vào cầu nguyện trong thinh lặng.

Với các dự tòng, tôi đã đề nghị bắt đầu năm phút mỗi ngày, về sau sẽ tăng dần lên. Giờ đây tôi xin được đề nghị cùng một điều ấy với những người có học. Những người Công giáo có học hiện nay trên đất nước mình không thiếu, nhưng để thành trí thức Công giáo, họ còn phải đánh thức cái hồn đạo nơi mình bằng những cảm nghiệm sâu xa qua việc suy niệm Lời Chúa.

Nếu đã quen cầu nguyện thinh lặng mỗi ngày mười phút, hai mươi phút hoặc hơn nữa, bạn hãy cứ duy trì như thế để rồi sẽ tiến dần. Còn nếu chưa có thói quen cầu nguyện thinh lặng, ngay hôm nay bạn có thể bắt đầu thử năm phút, vào lúc bạn muốn, ở nơi bạn muốn và theo cách bạn nghĩ là tốt nhất.

Bạn xin ơn Chúa Thánh Thần, thờ lạy Chúa đang hiện diện, đọc lại những câu quan trọng của bài Tin mừng rồi suy niệm theo một trong hai cách ở phụ lục 3 dưới đây.

Lm Trăng Thập Tự Võ Tá Khánh
Gp Qui Nhơn

Phụ lục 3: CÁC BƯỚC CỦA MỘT GIỜ TÂM NGUYỆN

Những ai muốn nguyện ngắm theoLinh Thao của các cha Dòng Tên, có thể tìm trên mạng, ví dụ: https://www.facebook.com/pg/linhthaotrongcuocsong/posts/hoặc:http://linhthao.net/luutru/424, 

Bạn cũng có thể tự khám phá ba bước nguyện ngắm của các cha thuộc tu hội Xuân Bích qua ba cụm từ: Chúa trước mặt, Chúa trong lòng, Chúa trên tay.

Hoặc phương pháp của thánh Phanxicô Salêsiô, có thể xem tại

https://www.vanthoconggiao.net/2020/04/mot-phuong-phap-suy-niem-ngan-gon-va-don-gian.html

Trong phụ lục này, chúng tôi xin mời bạn tiếp cận với một kinh nghiệm của dòng Cát Minh.

Tuy nhiên, dù bạn cầu nguyện theo cách nào, khi có điều kiện (chẳng hạn trong những ngày cách ly yên tĩnh này), sau giờ cầu nguyện bạn nên có phút nhìn lại việc cầu nguyện. Đây là kinh nghiệm đơn giản sẽ giúp bạn tiến dần theo các kinh nghiệm 6, 7, 8, 9 và 10. Kinh nghiệm nhìn lại việc cầu nguyện được giới thiệu nơi những dòng cuối của phụ lục này.

CÁC BƯỚC TÂM NGUYỆN THEO THÁNH NỮ TÊRÊXA AVILA

Thánh Têrêxa đã không viết một lược đồ thực tập cho giờ tâm nguyện, tức là giờ cầu nguyện lắng đọng chủ động, nhưng trong giáo huấn của ngài chúng ta có thể tìm được đủ những yếu tố cho một lược đồ như thế. Tuy nhiên trước khi nói tới một lược đồ nguyện ngắm, ta cần nói tới một hướng sống hằng ngày với những bước thực hành.

1. Hướng sống hằng ngày: sống hiện diện trước Thiên Chúa

Giữa cuộc sống hằng ngày, ta cần giữ cho lòng được lắng đọng, chú tâm làm tròn bổn phận với tình yêu mến như thể thấy Chúa đang nhìn mình. Điều này rất quan trọng, vì ai không biết chú tâm chu toàn các bổn phận khác trong ngày thì cũng không thể tập trung chú ý vào bổn phận thờ phượng Thiên Chúa. Hai đàng bổ sung cho nhau: Sự chú tâm chu toàn ý Chúa qua việc bổn phận, không chạy theo những chuyện không cần thiết, sẽ giúp cho lòng được bình an dễ gặp Chúa và việc sống thân mật với Chúa sẽ đem lại ánh sáng và sức mạnh giúp làm tròn bổn phận. Giữa cuộc sống thường ngày, ta cần giữ vững ba điều quan trọng: “Thứ nhất là yêu thương nhau, thứ hai là buông bỏ, tức là thoát khỏi mọi dính líu với thụ tạo và thứ ba là khiêm nhường thực tình; điều thứ ba này tuy đặt ở cuối nhưng lại là chính yếu và bao gồm tất cả” (Đht 4,4). Trong cả ba điều này, ta phải thật kiên quyết (Đht 21,2).

Thánh nữ Têrêxa liên tục nhấn mạnh sự khiêm nhường. Với đức khiêm nhường, ta chuyên tâm chu toàn phận sự của mình, không âu lo về việc người khác. Cần xin ơn Chúa Thánh Thần và vận dụng phương pháp xem-xét-làm để chu toàn bổn phận thật tốt. Khiêm nhường cũng còn là nhớ mình là không trước mặt Thiên Chúa, yêu thích bị bỏ quên và vui lòng chịu sỉ nhục.

Buông bỏ là không màng thụ tạo, làm chủ giác quan từ trong những điều nhỏ, sống nghèo khó, khước từ ý riêng (Đht 12,3) và vâng lời. Ma quỷ thường núp dưới những chiêu bài tốt lành để dẫn dụ ta mở cánh cửa ý riêng, chạy theo những điều tốt ảo. Ta cần biết buông bỏ những điều tốt không cần thiết để đóng chặt cửa phía đối phương, và quảng đại chăm lo việc bổn phận để mở rộng cửa về phía Thiên Chúa.

Yêu thương là nghĩ tốt cho người khác và mau mắn phục vụ. Nói chung là vui vẻ làm tròn bổn phận hằng ngày với lòng tin, cậy và yêu mến. Những thái độ ấy sẽ giúp ta giữ được sự thinh lặng nội tâm sâu xa để hiệp nhất với Thiên Chúa (Đời 8,9).

2. Chuẩn bị xa

Nhịp cầu giữa đời sống hoạt động và tâm nguyện là khẩu nguyện, tức là nguyện Các Giờ Kinh Phụng Vụ hoặc các kinh khác. Mỗi khi bắt đầu đọc kinh, ta cần nhớ mình đang đến với Thiên Chúa và đang đối thoại với Ngài.

Đọc Lời Chúa và các sách về đời sống tâm linh là cách chuẩn bị rất hữu hiệu, giúp ta dễ đi vào tâm nguyện. Ta nên đọc theo cách gọi là “gậm nhấm thiên thư”, tức là đọc chậm, vừa đọc vừa suy và vừa thưa chuyện với Thiên Chúa. Không riêng các đan sĩ, mọi Kitô hữu đều nên có giờ đọc sách hằng ngày, nhất là những người mới bước vào đời sống cầu nguyện. Những khi gặp khô khan lâu ngày thì lúc nguyện ngắm ta cũng nên dùng sách để nâng đỡ sự yếu kém của mình (Đời 4,8-9; Đht 26,9-10).

Việc gậm nhấm thiên thư sẽ giúp lòng ta thường xuyên nghĩ về Chúa Cha và Chúa Giêsu Kitô. Ta cũng nên dựa vào mùa phụng vụ và cả dựa trên tâm tình cá nhân để hướng lòng đến những cảnh phù hợp trong cuộc đời Chúa và dùng những cảnh ấy để tập trung khi tiến vào tâm nguyện (Đht 26,4-5; Đời 13,12-14).

3. Bắt đầu giờ nguyện ngắm

Mở đầu giờ nguyện ngắm, ta ý thức Thiên Chúa đang hiện diện trong lâu đài tâm hồn ta (Đht 28,9-10; 29,4) và trút bỏ hết mọi sự để đạt được sự lắng đọng (Đht 26,1). Cụ thể là nên khẳng định lại ba điều quan trọng đã nói trên đây:

- Yêu thương: Trước sự hiện diện của Thiên Chúa, ta muốn điều tốt cho mọi người, cầu nguyện cho mọi người, cả người thân và kẻ thù. Ta hiểu tốt và nghĩ tốt cho tất cả mọi người, cách riêng là những người đang sống chung một mái nhà và những người đang làm việc chung với ta. Ăn năn thống hối, nếu đã có điều gì lỗi bác ái. Ta giữ tâm tình khiêm nhường đối với tất cả mọi người và giục lòng mến Chúa. Đây là bước chủ động đầu tiên. Khi lòng thực sự an hoà với mọi người, ta dễ đạt được sự lắng đọng.

- Khiêm nhường trước mặt Chúa: Ta giữ lòng khao khát hiệp nhất với Thiên Chúa, thế nhưng trước mặt Thiên Chúa, ta chỉ hoàn toàn là không, hoàn toàn bất xứng và bất lực trên đường đến với Ngài. Do đó, ta xin Chúa Thánh Thần lấp đầy sự bất xứng và bất lực của ta, xin Ngài soi sáng cho biết cách cầu nguyện. Đây là thái độ đức tin.

- Buông bỏ: Mục tiêu giờ tâm nguyện là hiệp nhất với Thiên Chúa. Do đó ta nên chọn tập trung vào đề tài nào dễ giúp kết hiệp với Chúa hơn, ví dụ một cảnh trong mầu nhiệm thương khó. Khi ta bắt đầu tập trung vào đề tài, thường những nỗi âu lo và những bận tâm về công việc sẽ kéo đến trong tâm trí ta. Ta gạt bỏ hết và phó thác tất cả cho Thiên Chúa. Đây là thái độ đức trông cậy. Tiếp đó, có thể lại bị chia trí, nhưng ta sẽ kiên quyết gạt bỏ mọi sự để thiết lập sự lắng đọng, tức sự thinh lặng nội tâm cho bằng được. Thường thì sau những cố gắng ban đầu, ta sẽ được Thiên Chúa ban ơn để giữ cho lòng được lắng đọng.

4. Đối thoại

“Tâm nguyện không gì khác hơn là một cuộc trao đổi thân tình và là cuộc đàm đạo thường xuyên một mình mình với Đấng mà ta biết là rất yêu thương ta” (Đời 8,5). Sau khi hồi tâm lắng đọng, ta tập trung vào  nội dung đã chọn và hình ảnh thích hợp về Chúa Giêsu như nói ở số 2 trên đây và đối thoại với Chúa “như một người cha, một người anh, một người chủ hay một người bạn lòng” (Đht 28,3), bằng những lời tự đáy lòng (Đht 26,6.9; 22,1.3). Theo gương thánh nữ Têrêxa Avila, ta nên thưa với Chúa:

- về điều Chúa muốn nói với ta qua đề tài

- về vẻ đẹp của Chúa, về tình Chúa yêu thương ta

- về nỗi khốn cùng của bản thân ta và của mọi người

- về ý Chúa muốn cho những người được cứu rỗi và nỗi khắc khoải của ta trước ơn cứu rỗi của mọi người.

(Những nỗi khốn cùng của bản thân ta và của mọi người, những gánh nặng của cuộc đời, những điều rất thường trực trong đời sống giáo dân, không riêng những công việc mà cả những gánh nặng khác như sức khỏe của người thân, chuyện buồn vui của con cái… có thể chi phối ta, khiến ta chia trí. Nếu cần, hãy dành một phút nghĩ tới chúng rồi phó thác cho Chúa, và buông bỏ hết để mặc Chúa lo, ngay cả bản thân cũng để tùy Chúa yêu thương, chăm sóc và định đoạt. Hãy để Chúa biến ta thành Abraham trong những điều nhỏ).

5. Chú tâm trìu mến

Tiếp đó, những lời đối thoại sẽ thưa dần, nhường chỗ cho một cái nhìn chú tâm trìu mến (Đht 24,6; 26,3; 31,5.7). “Giờ đây tôi không xin chị em phải luôn nghĩ đến Người, cũng không xin chị em suy tư nhiều, cũng không đòi chị em phải có tư tưởng cao siêu tế nhị, tôi chỉ xin chị em có một điều: Nhìn ngắm Người, vậy ai cấm chị em hướng mắt nhìn Chúa, mặc dầu chỉ trong giây lát, nếu chị em không nhìn lâu hơn được? Chị em nhìn những cái xấu xa được, mà không thể nhìn đối tượng cực đẹp được sao?” (Đht 26,3).

“Hãy hướng nhìn lên Đấng chịu đóng đinh, rồi các chị sẽ thấy không còn gì khác là quan trọng cả” (7M 4,8)

Cái nhìn ấy là cái nhìn của ba nhân đức hướng thần: tin, cậy, mến. “Điều quan trọng là đừng suy luận nhiều nhưng là yêu mến nhiều” (4M 1,7).

6. Kết thúc

Ta cần kiên trì cho đến cùng. “Chút ít thời giờ chúng ta đã muốn dâng hiến Chúa thì hãy dâng hiến với một tinh thần tự do, thoát ly khỏi mọi sự, và với một ý chí quyết tâm sẽ không bao giờ đòi lại nữa cho dầu có gặp nhiều khổ cực, hoặc chống đối hoặc khô khan” (Đht 23,2). “Đừng ngừng lại giữa đường, hãy chiến đấu đến chết để đạt được mục tiêu, vì chị em vào đây không ngoài mục đích là để chiến đấu, luôn luôn tiến đức với sự quyết tâm thà chết hơn là bỏ dở không đạt tới đích (Đht 20,2)”.

“Lúc khởi đầu và kết thúc cầu nguyện, dầu được chiêm niệm cao siêu đến đâu chăng nữa, luôn luôn hãy nhận biết mình là ai... Hãy nghĩ đến sự hèn hạ của mình nhiều lần, vì sự cầu nguyện vẫn đi đôi với đức khiêm nhường và luôn soi sáng để chúng ta nhận biết sự yếu kém của chúng ta” (Đht 39,5).

Với tâm tình ấy, ta sẽ gói ghém giờ cầu nguyện lại trong những lời tâm sự tha thiết với Chúa. Sau giờ cầu nguyện, ta cần cố gắng giữ cho lòng luôn được dành riêng cho Chúa và thỉnh thoảng lại thốt lên đôi lời đối thoại với Chúa (Đht 31,7).

7. Kiểm điểm giờ nguyện ngắm

Khi đã cầu nguyện xong, nên dành dăm bảy phút nhìn lại giờ nguyện ngắm để rút kinh nghiệm. Thánh nữ Têrêxa luôn nhắc lại quy tắc “xem quả biết cây”. Một giờ nguyện ngắm tốt không tuỳ thuộc nơi sự sốt sắng nhưng tuỳ thuộc nơi sự biến đổi của lòng ta, giúp ta sống đời thường cách thật tốt đẹp trong yêu thương, khiêm nhường và buông bỏ (7M 4,14-15).

Viết tắt tác phẩm Thánh nữ Têrêxa Avila:

Đời:            Đời tôi hay là Tiểu sử tự thuật

Đht:            Đường hoàn thiện

1M, 2M:     Mức ở lại 1, Mức ở lại 2… trong sách Lâu đài nội tâm

XÉT MINH KIỂM ĐIỂM

KIỂM ĐIỂM GIỜ NGUYỆN NGẮM

Sau khi nguyện ngắm, kiểm điểm các chi tiết sau đây và ghi lại:

1. Tư thế: Ngồi, quỳ

2. Tập trungnghiêm túc (đánh giá bằng A, B, C): Vd. Đầu giờ: A, Giữa giờ: B, Cuối giờ: A.

3. Cảm nghiệm từ nội dung: Được những ánh sáng và những ơn biến đổi nào?

4. Lo ra chia trí về điều gì?

5. Có lúc nào bị lạc đề và lạc hướng? Hướng nào? Tại sao? Có lúc nào đã tránh né tiếng Chúa? Điều gì? Cách nào? Có điều gì đã tưởng lầm, nguyện ngắm xong rồi mới thấy là bị lừa, cần rút kinh nghiệm?

NHẬN ĐỊNH CUỐI NGÀY

Ngày: …………………………        

1. Có những kinh nghiệm mới nào về nguyện ngắm?

2. Có những kinh nghiệm mới nào về thinh lặng nội tâm? Có điều gì làm giảm sút thinh lặng nội tâm?

3. Bận tâm về điều gì khiế mình bị chi phố? Có những kinh nghiệm mới nào về ứng xử quảng đại?

4. Kinh nghiệm thường xuyên nhớ Chúa đang hiện diện?

5. Tập trung vào Chúa hơn hay là bị lạc hướng? Nếu đã tập trung hơn, nhờ đâu?

6. Nếu đã bị lạc hướng, tại sao? Đã để cho mình bị lừa như thế nào? Tại sao bị lừa?   

Việc kiểm điểm giờ nguyện ngắm sẽ giúp bạn tiếp cận với kinh nghiệm lý thú ở phụ lục 4 là tìm ý Chúa và nhận rõ ý Chúa.

Phụ lục 4: TẤM GƯƠNG SOI LÒNG

Sẽ hết sức ích lợi nếu nguyện ngắm xong bạn biết nhìn lại những biến chuyển nội tâm trong giờ cầu nguyện. Đây là một thực tập quan trọng khi làm linh thao, một tấm gương tròn nằm gọn trong lòng bàn tay, hết sức hữu ích, có thể giúp bạn soi thấu lòng tin và lòng mến của bạn. Tôi không nghĩ là bạn sẽ thực hiện được thường xuyên, vì chính tôi cũng không làm được thường xuyên, nhưng tôi mong bạn sẽ làm thử một vài lần để biết công dụng của tấm gương tròn vẫn nằm sẵn trong túi, và mỗi khi cần, bạn sẽ sực nhớ đến nó và lấy ra soi. Mà có lẽ, giữa những lúc bị cách ly, bạn sẽ làm thử không chỉ một lần và sẽ thấy đây là một kinh nghiệm quý, thỉnh thoảng cần lặp lại.

1. TẤM GƯƠNG SOI LÒNG

Không riêng sau khi nguyện ngắm hay sau một thánh lễ, cả sau giờ cầu nguyện đầu ngày hay cuối ngày (quen gọi là kinh sáng, kinh tối), nếu có điều kiện, bạn nên nhìn lại để soi thấu lòng mình. Hãy thử một vài lần để nghiệm ra hiệu năng của việc nội quan này. Bạn sẽ thấy nó rất ích lợi, không quá khó nhưng thật lý thú, rồi dần dần bạn sẽ có được thói quen phản tỉnh để sống trong sự hiện diện đầy ưu ái và nhắc nhở của Chúa.

Tôi xin nhắc lại là bạn không bị buộc phải làm nhưng bạn nên thử một vài lần để nếm xem bữa tiệc Chúa luôn luôn dọn sẵn, và sẽ thấy lời mời gọi Chúa nói trong Kh 3,20 là đang nói với bạn hôm nay.

Chẳng hạn tối nay, sau những phút cầu nguyện chung với cả nhà, bạn dành 5 phút nhìn lại nội tâm mình: Trong khoảnh khắc cầu nguyện ấy, bạn giữ được sự tập trung từ đầu đến cuối, hay chỉ một phần ba ở đầu, ở giữa hay ở cuối?Bạn có thể rút kinh nghiệm gì? Bạn có gặp Chúa, có nghe Chúa nói, có cảm nghiệm điều gì? Có lúc bạn đã chú ý tới ý nghĩa từng câu từng chữ mình đọc và đã thật sự nói với Chúa đôi điều? Những câu hỏi kiểm điểm này sẽ giúp bạn thấy chỉ cần ý thức sự hiện diện của Chúa là mọi sự đổi thay. Cũng là chuỗi kính Lòng Chúa Thương Xót nhưng giờ đây bạn sẽ hướng mắt lên Chúa Cha và Chúa Giêsu, đọc chậm từng từ, như thổn thức, thở than “bằng những tiếng rên siết khôn tả” trong Chúa Thánh Thần (x. Rm 8,26).

Điểm chính ở đây là kiểm lại xem khi đến với Chúa ta có “chú tâm trìu mến”, có “cầm lòng cầm trí” hay nói cách khác, có trân trọng sự hiện diện của Chúa hay không? 

Mỗi khi đi xưng tội, nhìn nhận mình đã lo ra chia trí nhiều lần, có thể ta nghĩ đó là chuyện không tránh được cho nên không lấy làm điều. Thế nhưng giờ đây, nghiêm túc nhìn lại sau khi cầu nguyện, ta mới nghiệm ra mình chưa thật sự nhận Thiên Chúa làm kho tàng của mình. Nếu xác tín việc sống thân mật với Ngài là kho tàng, chắc hẳn ta đã quyết tâm bán hết những gì mình có để mua cho bằng được kho tàng ấy (Mt 13,44).

Việc kiểm điểm này cần làm trong đối thoại với Chúa, như Đức Thánh Cha Phanxicô viết: “Tôi xin hết mọi Kitô hữu đừng quên thưa chuyện với Chúa là Đấng yêu thương ta để thành tâm xét mình mỗi ngày” (Vui mừng hoan hỉ, 69).

Thuở bé, nói đến xét mình ta chỉ nghĩ ngay tới việc nhìn lại xem đã có gì sai sót trong ý nghĩ, lời nói và việc làm. Ta dựa theo các kinh Mười điều răn của Chúa, Năm điều răn Hội thánh để lục lọi xem đã lầm lỗi những gì. Với kinh Tiến Đức (Cải tội bảy mối có bảy đức), ta được mời gọi đi xa hơn, để nhận ra những gốc rễ đàng sau những lầm lỗi. Giờ đây, với việc xét mình sau giờ nguyện ngắm, ta còn tiến xa hơn nữa.

Ta có một tấm gương hé lộ cho thấy ta có thật tình yêu mến Chúa hết lòng hay chăng, và nhận ra đâu là chướng ngại ngăn cản mình hiệp nhất với Chúa. Rồi ta sẽ nghiệm ra rằng cả nơi những việc cao quý như đọc kinh cầu nguyện, nếu chỉ làm cho xong như một cái máy, ta cũng chỉ gặp thụ tạo chứ không gặp được Chúa; ngược lại, cả những việc bị coi là “phàm tục” như mua bán hoặc ân ái vợ chồng, nếu được làm trong ý thức có Chúa đang hiện diện, trong sự chú tâm trìu mến Chúa thì đó vẫn là những phương tiện để nên thánh.

Nhờ xét mình như vậy, bạn sẽ nhận ra mình thường dễ bỏ lỡ bữa tiệc của Thiên Chúa vì điều gì? Điều gì chi phối lòng bạn? (x. Mt 22, 1-14).

2. XÉT MÌNH CÓ GÌ MỚI

Thánh I Nhã đề ra cho ta những phương cách “để xa bỏ những quyến luyến lệch lạc và sau đó tìm kiếm ý Chúa trong cách xếp đặt cuộc đời để mưu ích cho linh hồn mình” (LT 1). Phương cách đầu tiên là xét mình và kiểm điểm nguyện ngắm.

Kiểm điểm lại, cũng có khi điều phá hỏng sự tập trung của giờ nguyện ngắm là một trong bảy nết xấu làm đầu, tuy nhiên, thường thì nguyên nhân gây chia trí là những điều tốt chứ không xấu. Sau dăm bảy ngày, đem đối chiếu những kết quả kiểm điểm nguyện ngắm và kiểm điểm cuối ngày, ta sẽ thấy :

- Những điều tốt mà ta chỉ quyến luyến đúng chừng mực, thì khi ta cầu nguyện, chúng không đến quấy rầy ta. Trong trường hợp này, sự quyến luyến rất chính đáng.

- Còn những điều tốt mà ta quyến luyến hơi quá đáng, nhiều hay ít, thì khi ta cầu nguyện, chúng luôn đến quấy rầy ta. Ở đây, nhìn kỹ lại ta sẽ nhận ra chỗ lệch lạc nơi quyến luyến này, và thường thì một trong bảy mối tội đầu (hoặc gọn hơn, một trong ba điều độc hại là tham, sân, si) đang giật dây, tạo nên sự lệch lạc, tức sự quá đáng.

- Vì thế, ta chưa thể chăm chú lắng nghe, chưa thể chăm chú nhìn lên Chúa; ta bị giằng co vừa muốn hướng về Chúa vừa hướng về thụ tạo.

Như thế, việc kiểm điểm nguyện ngắm là một bản trắc nghiệm hữu hiệu để biết ta đã thật sự yêu mến Chúa hết lòng, hết sức, hết linh hồn và hết trí khôn chưa, hoặc nói theo Thánh I Nhã, ta đã xác tín nguyên lý làm nền tảng cho đời ta chưa? Nguyên lý làm nền tảng ấy là:

“Con người được dựng nên để ngợi khen, tôn kính và phụng sự Thiên Chúa, và nhờ đó cứu rỗi linh hồn mình. Mọi loài khác dưới đất cũng được tạo dựng cho con người, để giúp họ đạt tới cùng đích Đấng Tạo Hóa đặt cho họ.”

Bởi thế người ta chỉ được sử dụng thụ tạo theo mức độ chúng giúp đạt tới cứu cánh và phải gạt bỏ khi chúng làm cản trở. Do đó, cần phải giữ cho mình được bình tâm  đối với mọi thụ tạo trong tất cả những gì nằm trong sự tự do của ta và không bị cấm, đến nỗi chúng ta không ước muốn sức khỏe hơn bệnh tật, giàu sang hơn nghèo khổ, danh vọng hơn nhục nhã, sống lâu hơn chết yểu và tương tự thế đối với mọi sự khác, nhưng chỉ ước muốn và lựa chọn cái gì dẫn đưa chúng ta tới cứu cánh của mình hơn cả” ( LT 23).

Việc kiểm điểm nguyện ngắm nhằm giúp ta rút kinh nghiệm để những lần nguyện ngắm về sau sẽ sống với Chúa triệt để hơn, và hơn nữa, để ngay nơi mọi việc lớn nhỏ của đời thường, ta luôn sống theo nguyên lý nền tảng. Hiểu như thế, nếu bạn không bao giờ có điều kiện tham dự tĩnh tâm linh thao cũng chẳng hề gì, chỉ cần biết thật lòng xét mình sau mỗi giờ khẩu nguyện hoặc tâm nguyện là có thể xa bỏ những quyến luyến lệch lạc để chỉnh đốn đời sống theo ý Chúa.

Nếu ta quyến luyến một thụ tạo đúng mức để dùng nó như phương tiện giúp đạt đến điều Chúa muốn cho ta, thì đó là sự quyến luyến chính đáng. Nếu ta coi trọng một thụ tạo, xem nó như là mục đích, và đảo ngược mục đích thành phương tiện, thì sự quyến luyến trở thành lệch lạc (x. LT 169).

Thánh Gioan Thánh Giá là học trò các cha Dòng Tên, đã đóng góp thêm một điều quan trọng, nhấn mạnh tới những nguy hiểm khi ta đã biết là lệch lạc mà vẫn cố tình chiều theo. Ngài gọi đây là những mê thích.

3. BÌNH TÂM VÀ BUÔNG BỎ

Trong Đường lên núi Cát Minh quyển I, ngài lặp lại hai chữ mê thích 243 lần, trong ba quyển tiếp theo, thêm 140 lần nữa, nhưng không định nghĩa nó là gì và cũng không gắn thêm tính từ lệch lạc. Để bạn đỡ lúng túng, tôi xin mạn phép đưa ra câu tóm tắt như sau : Mê thích là sự tha thiết khi ta đã biết một quyến luyến nào đó là không ổn mà vẫn cứ theo đuổi hoặc dung dưỡng nó.

Chính vì ta cố tình chiều theo cho nên, dù mê thích chỉ mong manh như một sợi tơ, nó vẫn trói được ta như một sợi thừng. Mọi mê thích lớn hay nhỏ đều vừa ngăn cản ta hiệp nhất với Thiên Chúa (ngăn cản sự hiện diện của Thánh Thần Thiên Chúa) vừa gây nên nơi linh hồn ta năm thiệt hại: bị mệt mỏi, bị khổ não, bị tối tăm và mù quáng, bị hoen ố, cùng bị nguội lạnh và suy yếu (x. 1 Đường lên núi Cát Minh, 6-10).

Mê thích thật đáng sợ. Thế nhưng Thánh Gioan Thánh Giá lại cũng tiết lộ cho ta một bí mật rất bất ngờ: Ta càng chiều theo mê thích, nó càng lớn mạnh rất nhanh, nhưng chỉ cần ta phớt lờ mê thích, không kể gì đến nó là lập tức nó mất hết tác dụng. Điều quan trọng là lòng ta quyết hướng về Thiên Chúa hay hướng về thụ tạo. Rượu bia, thuốc lá, ma túy, sex, tin giả, game, internet có vẻ là những hấp lực không gì cản nổi, thế nhưng thật ra, chỉ cần ta nói “không” là lập tức chúng nó chạy trốn. Nếu bạn chưa dám nói không thì còn một bí mật khác: Hãy quyết tâm yêu Chúa hơn, tin Chúa hơn, phó thác vào Chúa hơn thì bạn sẽ có can đảm để nói. Bí mật thứ ba: Vừa khi mới thoáng có ý nghĩ nghiêng chiều lệch lạc, hãy cương quyết dập tắt ngay, thì bạn luôn luôn thắng. Một bí mật khác: Hãy bắt đầu bằng sự làm chủ các giác quan bên ngoài. Ngày nào bạn còn làm chủ các giác quan và trí tưởng tượng, ngày ấy bạn còn chiến thắng.

Ta thấy Thánh Gioan Thánh Giá dạy ta cùng một điều với sự “xa bỏ những quyến luyến lệch lạc” của Thánh I Nhã (x. LT 23). Cách trình bày của hai vị hoàn toàn khác nhau cả về hình thức và nội dung nhưng sẽ dẫn đến cùng một đích điểm, hai bên hỗ trợ lẫn nhau rất hữu hiệu. Sự bình tâm của Thánh I Nhã cũng như cái “Lương tâm ngay thẳng và cõi lòng trong sáng” trong câu kết bộ luật nguyên thủy của dòng Cát Minh đều nhằm giúp ta được hoàn toàn tự do với mọi thụ tạo để chỉ hướng về Thiên Chúa.

Tới đây, bạn hiểu tại sao, ngay ở bài đầu, tôi đã chuyển khái niệm “trí thức Công giáo” sang cụm từ dài “người có học, có tinh thần đức tin và có lòng với Chúa và Hội thánh”. Bởi lẽ, muốn trung thành với đức tin thì đến một lúc nào đó người ta phải buông bỏ cả điều mà mình tưởng là mình biết, như R. Tagore có nói ở một chỗ nào đó: “Theo Kinh thánh thì không thể vừa được nếm quả cây tri thức, lại vừa được sống trên cõi địa đàng”.

Khi nào thì cần buông bỏ?

Một khi có được lương tâm ngay thẳng và tấm lòng trong sáng hay sự bình tâm triệt để, ta sẽ thấy ngay đâu là điều Chúa muốn cho ta và ta cần buông bỏ những gì. Thế nhưng vẫn còn những lúc lòng ta chưa hoàn toàn bình tâm. Trong trường hợp này Thánh I Nhã sẽ giúp ta bằng kinh nghiệm đặc biệt của ngài.

Trong bài chia sẻ mở đầu những gợi ý giúp tĩnh tâm sống cuộc Thương khó với Chúa năm nay, Cha Giuse Cao Gia An, Dòng Tên, nhắc thính giả đang khi nghe giảng hãy theo dõi xem trong lòng có biến chuyển gì không. Ngay hôm nay, vào lúc thinh lặng cuối ngày, vào phút kiểm điểm sau giờ nguyện ngắm, bạn hãy nhìn lại xem những biến chuyển nội tâm trong ngày hoặc trong giờ vừa qua. Như thế, bạn bắt đầu làm quen với việc phân định, tức là khả năng bén nhạy trước những thúc giục nội tâm khác nhau của Chúa Thánh Thần và của thần dữ.

Việc phản tỉnh nhìn xem nội tâm như thế được gọi là một nội quan, có thể so sánh nhưng cũng hoàn toàn khác với việc chụp ảnh các bộ phận bên trong cơ thể được gọi là nội soi. Việc học hỏi giáo lý nâng cao đem lại cho ta các quan điểm Kitô giáo về con người, xã hội, vũ trụ, lịch sử. Việc xét mình trong đối thoại với Thiên Chúa giúp ta được thức dậy dưới ánh sáng Chúa Thánh Thần, trong sự khiêm nhường của đức tin và đức mến, không bị lạc vào hai não trạng trái nghịch với sự thánh thiện là não trạng Pelagio và Ngộ đạo (x. Tông huấn « Vui mừng Hoan hỉ » của Đức Thánh Cha Phanxicô).

Mời bạn xem tiếp phụ lục 5.

Lm Trăng Thập Tự Võ Tá Khánh
Gp Qui Nhơn

Phụ lục 5 : ĐIỀU TỐT THẬT VÀ ĐIỀU TỐT GIẢ

Khi cuộc sống cả thành phố thình lình bị cách ly và phong tỏa, ai cũng tự động buông bỏ rất nhiều điều trước kia vẫn tưởng là rất quan trọng và cần thiết. Mạng sống trở thành thước đo gạn lọc mọi thứ. Mạng sống đời đời của ta cũng thế: “Vì nếu người ta được cả thế giới mà phải thiệt mất mạng sống, thì nào có lợi gì? Hoặc người ta sẽ lấy gì mà đổi mạng sống mình?” (Mt 16,26)  Buông bỏ tội lỗi và điều xấu là chuyện đương nhiên, ta không cần nhắc tới. Ở đây ta chỉ bàn về việc buông bỏ những điều tốt đã là cớ cho ta “quyến luyến lệch lạc” và “mê thích”. Tại chương đầu quyển I Đường Lên Núi Cát Minh, Thánh Gioan Thánh Giá đã nói ngay tới hai sự buông bỏ, trên hai bình diện giác quan và tâm linh.

Trong tĩnh tâm và nguyện ngắm, ta buông bỏ những tư tưởng và hình ảnh không đưa ta đến gần Chúa… Về giữa cuộc sống thường ngày, ta buông bỏ những lời không hay, những xét đoán vội vã, những thành kiến, những tích cóp không cần thiết… Nói chung, nhờ “xem quả biết cây”, ta nhận dạng được những “cây xấu”, những điều tốt không hợp tình hợp cảnh hoặc không đúng chừng mực, những điều tốt cần buông bỏ.

Xét lại giờ nguyện ngắm và kiểm điểm cuối ngày, sau khi đã nhận dạng phân biệt rõ điều tốt thật với điều tốt giả, bạn có thể thăm dò xa hơn để biết những điều tốt thật và điều tốt giả ấy đã bắt đầu như thế nào. Nhờ đó, bạn sẽ nhận ra đường đi nước bước khác nhau của ơn Chúa và của cám dỗ.

Kinh nghiệm đầu tiên mà Thánh I Nhã nắm bắt được dưới đây giúp ta hiểu rõ điều vừa nói, để áp dụng thử cho bản thân và sau đó để chúng ta cùng bàn tiếp dự phóng Trường Cao Đẳng Giáo Lý trực tuyến.

NHẬN RA HẠT GIỐNG CỎ DẠI

Trong hồi ký “Những Bước Ðường Theo Chúa”, Thánh I Nhã kể lại việc nhận ra và theo dõi những tâm trạng tốt (+) và những tâm trạng xấu (-) rồi đối chiếu so sánh để thấy rõ ý nghĩa của chúng (&).

“Hồi ấy, khi đọc về cuộc đời Chúa Giêsu và các thánh, thỉnh thoảng anh suy nghĩ và tự nhủ: (+) “Giả như tôi làm những điều thánh Phanxicô và thánh Ðaminh đã làm thì sao?” Anh cũng nghĩ đến nhiều điều cho là tốt và luôn luôn nhắm đến những việc khó khăn và nhọc nhằn. Khi tự đề ra cho mình những việc ấy, anh có cảm giác là sẽ dễ thực hiện. Trong suốt thời gian suy tính như vậy, anh vẫn tự nhủ: “Thánh Ðaminh đã làm điều này, vậy tôi cũng phải làm; thánh Phanxicô đã làm điều kia, vậy tôi cũng phải làm.” Cả những suy nghĩ ấy cũng kéo dài một lúc lâu, (-) rồi bị những ý tưởng khác cắt ngang, và tâm trí anh lại quay về với những ý tưởng trần tục đã nói trên; những ý tưởng này cũng kéo dài một lúc lâu. (&) Những ý tưởng rất khác biệt như vậy lần lượt nối tiếp nhau trong một thời gian lâu dài. Dầu là những kỳ tích thế gian mà anh ước ao đạt được hay những kỳ tích mà trí tưởng tượng gợi lên để anh làm cho Thiên Chúa, anh luôn luôn dành thời giờ để suy nghĩ về những điều hiện đến trong trí, cho đến khi mệt, anh mới bỏ điều này để nghĩ sang điều khác.

Dầu vậy, có sự khác biệt này: (-) khi nghĩ đến những chuyện thế gian, anh rất thích thú; nhưng khi mệt mỏi, thôi không nghĩ nữa, lại thấy trống rỗng và buồn chán; (+) trái lại, khi nghĩ về việc đi chân đất đến Giêrusalem, chỉ ăn rau cỏ, và làm những việc khổ chế như các thánh đã làm, chẳng những ngay lúc ấy anh cảm thấy an ủi, mà cả sau khi thôi không nghĩ đến nữa vẫn thấy vui và thích. (&) Lúc đầu anh không để ý điều ấy nên không dừng lại để suy xét về sự khác biệt. Một hôm, mắt anh phần nào mở ra: anh bắt đầu ngạc nhiên về sự khác biệt này, nên khởi sự suy tư. Kinh nghiệm cho anh thấy (-) có những ý tưởng khiến anh buồn, (+) có những ý tưởng giúp anh vui. (&) Dần dần anh nhận ra các tác nhân khác nhau tác động nơi mình, tác động của ma quỉ và tác động của Thiên Chúa.

Ðó là lần đầu tiên anh suy tư về những điều thuộc về Thiên Chúa. Sau này, khi tập Linh Thao, anh sẽ khởi từ đây để rút ra những ánh sáng đầu tiên về các tác nhân khác nhau.” (Sđd, chương “Được mời gọi phục vụ Đức Kitô”, số 7-8)

Công danh sự nghiệp, (+) xét như là điều kiện thuận lợi để phục vụ công ích vốn là chuyện bình thường, không có gì xấu nhưng (-) khi chúng được đề ra như miếng mồi lôi ta ra khỏi Thiên Chúa thì chúng trở thành xấu. Từ kinh nghiệm sống ấy, Thánh I Nhã đã đúc kết được một quy tắc quan trọng giúp nhận rõ những thúc giục nội tâm khác nhau, bắt nguồn từ thần dữ (-) hay thần lành (+), để phân biệt một bên là ham thích chủ quan (-), một bên là ý Thiên Chúa (+) (Linh Thao, số 328-336):

“Đối với những người đang tiến tới, thần lành soi dẫn linh hồn cách êm ái, nhẹ nhàng và dịu ngọt, như giọt nước thấm vào miếng bọt biển; còn thần dữ thì thúc đẩy cách chát chúa, ồn ào và sôi động, như giọt nước rơi trên đá. Với những người sa sút, thì các thần nói trên hành động ngược lại. Lý do là tùy theo tình trạng của linh hồn trái ngược hay hòa hợp với các thần nói trên, vì khi trái ngược, thì các thần xâm nhập cách ồn ào, dễ cảm thấy và nhận ra, còn khi hòa hợp thì các thần ấy xâm nhập lặng lẽ như vào nhà mình, cửa mở” (Thánh I Nhã, LT 335, Quy tắc VII).

HAI SỰ THÚC GIỤC

Quy tắc ấy được áp dụng cho đời sống tâm linh và việc cầu nguyện khi ta kiểm điểm giờ nguyện ngắm, đồng thời cũng có thể áp dụng cho mọi việc đời thường khi ta tổng kết cuối ngày.

Quy tắc ấy nói về cách thúc giục của đôi bên đối với những người đang tiến tới(còn với những người sa sút, thì các thần nói trên hành động ngược lại), nhờ đó mà ta có thể nhận biết đúng nguồn của sự thúc giục.

Bạn đang thành tâm tiến bước trên đường lành (Đừng quên rằng đối với những người sa sút,các tín hiệu sẽ ngược lại). Tối nay, khi kiểm điểm cuối ngày, bạn hãy nhớ lại những câu nói và những phản ứng có âm hưởng đáng kể trong ngày. Dựa trên âm hưởng tích cực (+) hay tiêu cực (-) của chúng, bạn sẽ nhận dạng chúng là điều tốt thật (+) hay điều tốt giả (-).

Tiếp đó, bạn đi ngược lên để nhớ lại tâm trạng của mình trước khi nói hay làm những điều ấy. Liền trước câu nói hay phản ứng tích cực (+), bạn có tâm trạng êm ái, nhẹ nhàng và dịu ngọt, như giọt nước thấm vào miếng bọt biển; ngược lại, liền trước câu nói hay phản ứng tiêu cực (-) bạn có tâm trạng chát chúa, ồn ào và sôi động, như giọt nước rơi trên đá. (Xin lưu ý, có lắm điều tốt bạn đã nói hay đã làm cách đột xuất, như thể đương nhiên phải làm, không cần cân nhắc gì cả thì cũng chẳng kịp có tâm trạng nào báo trước. Điều này tương tự với những an ủi không có nguyên do, được nói tới trong LT 336).

Để dễ hiểu hơn, chúng ta hãy mổ xẻ một kinh nghiệm có chung giữa bạn và tôi: Cảm nghĩ của chúng ta về điều đang dự phóng, tức là về chương trình Trường Cao Đẳng Giáo Lý Trực Tuyến. Nếu bạn đã cho rằng đó chỉ là chuyện viển vông và không nghĩ gì đến thì không cần bàn nữa. Còn nếu đã có nghĩ đến, bạn thử nhớ lại xem tâm trạng có chi tiết nào khiến bạn sôi nổi hưng phấn (-) và có chi tiết nào khiến bạn ưu tư cân nhắc (+). Mời bạn ghi nhận và đối chiếu với kinh nghiệm của tôi.

Thoạt đầu tôi sôi nổi nghĩ đến viễn cảnh đầy lạc quan, sẽ có những học viện các Dòng hưởng ứng chương trình này, không ít. Ít lâu sau, tôi nhận ra đó chỉ là ảo tưởng (-). Tôi gạt bỏ hết và tập trung hẳn vào một câu hỏi: Nếu đề án được một cấp thẩm quyền quan tâm, trong thực tế phải làm gì? (+) Đang khi suy nghĩ, hễ điều gì thấy hào hứng là tôi gạt ngay (-), chỉ giữ lại những gì khiến mình phải cau mày suy nghĩ (+). Kết quả, còn lại nội dung hiện có nơi phần ba của bài 5: “Những kỷ niệm về một ngôi trường sẽ có”.

Như thế, bạn bắt đầu phân biệt được hai sự thúc giục khác nhau, một bên của ảo tưởng (-) và một bên của sự thật (+). Những ngày sắp tới đây, bạn hãy thăm dò như thế trước những thực tế của đời bạn. Rồi bạn sẽ thấy, giữa lúc bạn đang chí thú hướng về sự thiện, nếu có cảm hứng nói hay làm một điều tốt mà lòng quá háo hức sôi nổi, bạn cứ theo dõi thử và sẽ thấy thường đó đúng là tín hiệu cho thấy điều tốt ấy chỉ là một điều chủ quan, sẽ đưa tới hậu quả không tốt.

Thưa bạn đọc, cuộc thực tập “như thể chuyện đùa” này chạm đến điều mà gần đây các văn kiện về huấn luyện của Tòa thánh nhấn mạnh nhiều: Khả năngphân định. Khả năng phân định của người tín hữu Kitô không những tùy thuộc cái nhìn đức tin mà còn tùy thuộc lòng yêu mến Chúa và Hội thánh. Nếu thiếu khả năng phân định, người ta sẽ biến phần việc mình phụ trách thành công cuộc nhân loại, không còn là công cuộc của Thiên Chúa. Khi có được một trường trực tuyến, thách đố lớn cần vượt qua là làm sao huấn luyện được khả năng phân định, nếu không, dù học viên thu hoạch được nhiều hiểu biết đến đâu họ vẫn chưa xứng danh là trí thức Công giáo.

Trong loạt bài này, chúng tôi chỉ nêu một vài nét minh họa để giúp độc giả có được những khái niệm ban đầu và một cái nhìn tổng quát về phân định. Muốn tìm hiểu rõ hơn, xin tìm đọc những bài viết trên các trang truyền thông Dòng Tên, quyển “Phân định thiêng liêng” của Dòng Tên mới do Nhà sách Đức Bà Hòa Bình ấn hành tháng 3-2020, hoặc cũng có thể đọc hai quyển sách của chúng tôi, tựa đề “Phân định giữa đời thường” và “Sổ tay kinh nghiệm tĩnh tâm - Con lại thuộc về Chúa” ^[5] cũng do Nhà sách Đức Bà Hòa Bình ấn hành.

Khác với sự phân định nơi các tôn giáo khác, sự phân định Kitô giáo nhằm tìm ý Chúa, không chỉ nhằm phân biệt lành dữ mà còn nhằm phân biệt điều tốt thật với điều tốt giả, phân biệt ý Chúa với điều ưa thích chủ quan. Nó đặt ra vấn đề phải nhận rõ và vượt thắng được những cám dỗ làm điều tốt.

CÁM DỖ LÀM ĐIỀU TỐT

Khi ta đã quyết tâm tiến bước trên đường lành, thần dữ thôi cám dỗ ta làm điều xấu; chúng quay sang xúi giục ta làm những điều có vẻ rất tốt nhưng thật ra lại không hợp ý Thiên Chúa. Tiêu biểu nhất về cám dỗ làm điều tốt là chuyện những người được nhắc tới trong Mt 7,21-23. Họ đã nói tiên tri, trừ quỷ, làm phép lạ, toàn là những điều tốt nhưng do thiếu phân định, họ chỉ làm điều tốt mình thích chứ không làm điều tốt Chúa muốn cho họ, do đó họ bị Chúa kết án là “làm điều gian ác”.

Hướng đến kỷ niệm 500 năm Tin mừng đến trên quê hương Việt, trước khi nhìn tới, có lẽ ta cần nhìn lại khoảng 100 gần đây, lượng giá xem giới Công giáo Việt Nam có những ưu điểm nào cần phát huy và những khuyết điểm nào cần rút kinh nghiệm? Năm 2010, khi Đức Hồng y GB Phạm Minh Mẫn chuẩn bị mở Đại Hội Dân Chúa, trang mạng daihoidanchua.net đã tiếp nhận được khá nhiều thư góp ý, đủ để Ban Tổ chức soạn được một tài liệu làm việc giàu ý nghĩa. Ngày nay cũng thế, nếu có một diễn đàn chung, chắc hẳn sẽ tiếp nhận được nhiều đóng góp.

 

Lm Trăng Thập Tự Võ Tá Khánh
Gp Qui Nhơn

Phụ lục 6 : CUỘC THANH TẨY TRƯỜNG KỲ

“Hãy trở về với nội tâm và giữ thinh lặng, đó là nơi Chúa nói với chúng ta. Hãy sống sự nghèo khó với một cường độ thật mạnh. Vì cuối cùng, hàng loạt các thông điệp mà chỉ như mưa không ướt đất thì cũng không mang lại hoa trái gì” (Đức Cha Gómez Cantero).

Mục tiêu đã đề ra cho Trường Cao đẳng Giáo lý trực tuyến là rèn luyện những người có học, có cái nhìn đức tin và có lòng đạo. Giữa ba tiêu chí ấy, bạn không thấy bóng dáng của sự hoàn thiện luân lý mà nếu có, chắc bạn sẽ cảm thấy hơi lo vì nó chạm đến nỗ lực của sức người . Tiêu chí có lòng đạo có thể dẫn chúng ta đi còn xa hơn sự hoàn thiện luân lý gấp bội, cả đến thí mạng sống vì người mình yêu mến, vẫn không làm ta sợ vì đây là việc của ơn Chúa.Phụ lục này muốn hé mở cho bạn thấy một chiều kích khá bất ngờ tại Trường Cao đẳng Giáo lý, là về nội dung thứ hai và thứ ba, chính Thiên Chúa huấn luyện ta chứ không phải con người. Chính tình yêu mến là bí quyết giúp ta khỏi bị suy thoái xuống tình trạng tục hóa.

1. CẠM BẪY VÀ PHƯƠNG TIỆN

Thiên Chúa đã dựng nên mọi sự làm phương tiện cho con người hưởng dùng mà phụng sự Ngài và tiến đến hiệp nhất với Ngài. Thế nhưng tội nguyên tổ đã khiến lòng người thay đổi, do đó, mọi vật đồng thời cũng có thể thành nguy cơ khiến ta xa lìa Thiên Chúa. Vật chất tiền bạc có thể giúp người này thành quảng đại vị tha, đóng góp thật nhiều cho ích chung, nhưng cũng có thể khiến người khác thành bủn xỉn, keo kiệt và ích kỷ. Quyền bính và thế lực có thể khiến vua Saul và vua Salômôn mất lòng Chúa nhưng lại có thể giúp vua Đavít và vua Luy sau này ở Pháp hay vua Stêphanô ở Hungari trở nên những vị thánh. Đang khi thử thách khiến bao người rơi vào tuyệt vọng thì lại khiến cho ông Giuse (con ông Giacóp) và ông Môsê thành những vĩ nhân. Với những người khó tính, chuyện gì cũng có thể khiến họ nhăn nhó; ngược lại, với những người lạc quan, mọi chuyện đều có thể đem lại niềm vui.

Cùng lúc, mọi sự có thể thành nguy cơ hoặc vận may, thành cạm bẫy hoặc phương tiện. Ngoại cảnh vốn vô thưởng vô phạt nhưng sẽ tùy theo lòng người mà trở thành phúc hay họa. Với những người không màng thụ tạo, chỉ tha thiết sống đẹp lòng Thiên Chúa, ngoại cảnh dù hấp dẫn lôi cuốn tới đâu vẫn không thể khiến họ mất tự do. Còn với những người hay chiều theo mê thích, một chút vật chất đủ khiến lòng họ thành tối tăm và bị đảo lộn. Như đã nói ở phụ lục 4, mê thích là sự tha thiết trong một linh hồn khi linh hồn ấy đã biết một quyến luyến nào đó là không ổn mà vẫn cứ theo đuổi hoặc dung dưỡng nó.

Vì thế, muốn được tự do hướng về Thiên Chúa tận cõi lòng và được hiệp nhất với Ngài trong cùng một lòng muốn và trong tình yêu, người tín hữu cần biết thanh tẩy cả giác quan và cõi lòng khỏi mọi mê thích.

2. TỰ THANH TẨY

ĐÊM ĐEN DIỄM PHÚC

Người ta thường nhắc tới "đêm đen" như biểu tượng của thử thách, nhưng trong Đường Lên Đỉnh Cát Minh, quyển I, Thánh Gioan Thánh Giá lại dùng để chỉ việc thanh tẩy chủ động. Ngài gọi sự diệt trừ các mê thích là sự thanh tẩy bằng đêm dày, vì lúc ấy linh hồn dường như cảm thấy chìm trong tăm tối. Thế nhưng chính sự tăm tối ấy lại là hoàn cảnh thuận lợi cho linh hồn trốn thoát khỏi mọi sự để chạy đến với Đấng Yêu Mến:

Nhờ một đêm dày đặc,

Nồng nàn yêu thương và âu lo,

Ôi vận may diễm phúc!

Tôi đã ra đi không bị để ý,

Mái nhà tôi đã thật yên hàn.

Ở đây, đêm có nghĩa là sự thanh tẩy bằng buông bỏ. Thánh Gioan Thánh Giá gọi cuộc thanh tẩy này là đêm. Để được tự do, thoát khỏi mọi ràng buộc, linh hồn cần biết lợi dụng "đêm dày" như một cơ hội tốt để ra đi. Đêm dày, tức là khi mọi mê thích đã bị chế ngự và thiếp ngủ, căn nhà của mọi mê thích là các giác quan đã được bình an. Nếu đêm chưa chịu buông xuống thì chỉ còn cách là nhắm mắt bịt tai, bỏ lại phía sau tất cả và can đảm chạy trốn.

Để tiến đến hiệp nhất với Thiên Chúa, linh hồn cần trải qua cuộc thanh tẩy trường kỳ.

THANH TẨY GIÁC QUAN BÊN NGOÀI

Với những người mới bước vào đường tâm linh, còn liên tục bị cám dỗ làm điều xấu, cần chú tâm thanh tẩy và làm chủ các giác quan bên ngoài. Cần đóng các giác quan lại trước những mời mọc của thế gian. Bởi lẽ giác quan là cửa sổ của linh hồn, nếu để hớ hênh, linh hồn rất dễ bị thương, bị tê liệt và có thể bị lún sâu trong não trạng chủ bại. Kinh nghiệm cho thấy ta càng chiều theo mê thích, nó càng mạnh, ngược lại, ta càng phớt lờ nó, nó càng yếu, dù đó là rượu bia, thuốc lá hay hình ảnh xấu. Thế gian thiết kế đủ thứ cạm bẫy để lôi cuốn ta và chận bắt linh hồn ta làm nô lệ, nhưng chỉ cần ta không màng đến chúng là chúng bó tay. Cần thanh tẩy và làm chủ các giác quan: mắt nhìn, tai nghe, miệng nói, kể cả đụng chạm, ăn uống và nếm cảm… Ma quỷ bày cho ta những cách nguỵ biện rất tài tình để che giấu những dính bén lệch lạc. Đừng dại dột chiều theo một mê thích nào, dù chỉ nhỏ như sợi tơ, nó vẫn trói buộc được lòng ta. "Một con chim đã bị cột thì cột bằng một sợi chỉ mảnh mai hay bằng một sợi dây lớn có khác gì mấy? Dù sợi chỉ có mảnh mai đến đâu, bao lâu con chim chưa giựt đứt được để bay lên thì vẫn còn bị cột như cột bằng sợi dây lớn." (1Lên 11,4). Ta cần xin Chúa Thánh Thần giúp ta phát hiện và cắt đứt những sợi tơ ấy.

THANH TẨY QUAN NĂNG BÊN TRONG

Với những người đã tiến khá xa trên đường tâm linh, thay vì cám dỗ làm điều xấu, ma quỷ tìm cách cám dỗ họ làm những điều tốt lệch lạc. Những cám dỗ làm điều tốt này khó phát hiện và khó vượt thắng vì chúng nương theo những lệch lạc chủ quan nơi ba quan năng bên trong của ta là trí năng, ký ức và lòng muốn (ý chí).

Ở bước đầu (giai đoạn luân lý), do ảnh hưởng của tội nguyên tổ và môi trường xã hội ô nhiễm, cả ba quan năng đều dễ hướng về điều xấu, bị cám dỗ chiều theo điều xấu và bị kẹt trong điều xấu. Trí năng còn ngu muội, dốt nát, tò mò tìm hiểu những điều không nên, những điều tốt không cần thiết hoặc không dành cho mình; nó cũng có thể quá ham hiểu biết thụ tạo đến quên Thiên Chúa. Ký ức thì ghi nhớ và vẽ vời những điều xấu; xét đoán, in trí. Lòng muốn dễ nghiêng về điều xấu.

Khi đã tiến khá xa (giai đoạn hướng thần), ta lại dễ lấy trí khôn chật hẹp của con người để đo lường và phê phán các mầu nhiệm của Thiên Chúa; nhìn Thiên Chúa và công cuộc của Ngài theo quan điểm riêng (x. não trạng ngộ đạo). Ký ức dễ ghi nhớ, lo lắng hoặc vẽ vời những điều tốt không cần thiết hoặc không dành cho mình; lo bị người khác xét đoán, âu lo sợ hãi, thêu dệt những dự phóng ảo tưởng, tự mãn về thành tích. Còn lòng muốn thì ao ước chiếm hữu hoặc thực hiện những điều tốt không cần thiết hoặc không dành cho mình (x. não trạng Pelagio).

Muốn thanh tẩy được ba quan năng ấy, ta cần phát huy ba nhân đức căn bản là khiêm nhường, buông bỏ và yêu thương, đồng thời khẩn nài Thiên Chúa ban thêm ba nhân đức hướng thần là tin, cậy và mến. Nhờ đó ta sẽ có được thinh lặng nội tâm, nghĩa là thinh lặng từ trong trí năng, ký ức, óc tưởng tượng, cho đến lòng muốn, để hoàn toàn hướng về Thiên Chúa. Ta mất thinh lặng nội tâm khi chạy theo sự đánh giá của thế gian. Để tìm lại thinh lặng nội tâm, ta sẽ gạt bỏ mối bận tâm về sự khen chê của người đời, và chỉ tập trung sống dưới cái nhìn của Thiên Chúa, sống hiện diện trước Thiên Chúa, trong tâm tình yêu mến Ngài. Như em học sinh ngoan, không đếm xỉa gì tới những phê phán hão huyền của đám trẻ lêu lổng, chỉ chú tâm học hành vì yêu mến cha mẹ và vì giá trị của chính mình. "Tình yêu không cốt ở những rung cảm mãnh liệt nhưng cốt ở chỗ triệt để buông bỏ và chịu đau khổ vì người mình yêu." (Thánh Gioan Thánh Giá). Tình yêu chính là sức mạnh và là hướng đi của sự thinh lặng nội tâm.

3. ĐÓN NHẬN THANH TẨY

THANH TẨY BẰNG THỬ THÁCH

Thiên Chúa là Đấng Chí Thánh. Chuẩn mực hoàn thiện không do loài người tự định đoạt nhưng do chính Thiên Chúa. Chính Thiên Chúa đề ra định mức và giành quyền thanh tẩy những kẻ Ngài muốn ban cho ơn hiệp nhất với Ngài.

Thiên Chúa đã chạm đến các ngôn sứ, có thể bằng lửa hồng, để thanh tẩy họ trước khi trao sứ mạng (x. Is 6,5-7; Gr 1,9; Đn 10,15-16). Ngài yêu cầu con người phải tự lột bỏ trước khi đi vào đối thoại với Ngài (x. Xh 3,5).

Cuộc thanh tẩy thụ động (nghĩa là do Chúa chứ không do sức người) có thể diễn ra hoặc trên tâm linh, với những thử thách đức tin, hoặc trên đời sống hoạt động, với những thất bại, sỉ nhục và bị bỏ rơi…

Cuộc thanh tẩy tâm linh (cũng gọi là đêm tâm linh) là môi trường đào luyện một tình yêu hết sức thuần khiết. Những linh hồn nồng nàn yêu Chúa sẽ rất khao khát được qua đêm ấy. Do đó, dù đây là một cuộc thanh tẩy hoàn toàn thụ động, là một ơn ban không và là một công cuộc của chính Thiên Chúa chứ không thuộc về nỗ lực của con người, ta cần tích cực đưa tay ra để cho Thiên Chúa dẫn dắt chứ không ngồi khoanh tay chờ.

Ta cần xin Chúa Thánh Thần dạy cho biết quảng đại đón nhận tác động sáng tạo của Thiên Chúa (và cũng là sự thanh tẩy của Thiên Chúa, nhìn từ phía con người là một sự thanh tẩy thụ động). Có những người không biết Thiên Chúa, không đặt vấn đề đi tìm ý Chúa, và không nghĩ rằng mục tiêu đời người là để thực hiện dự phóng của Thiên Chúa và để được hiệp nhất sâu xa với Ngài, do đó họ chỉ coi việc xây dựng đời sống tâm linh như một nỗ lực nhân loại và một sự nghiệp cá nhân chứ không như một công cuộc của Thiên Chúa. Những người ấy sẽ không thấy cần phải có một cuộc thanh tẩy do Thiên Chúa (x. não trạng Pelagio). Còn đối với những ai mưu tìm công cuộc của Thiên Chúa nơi bản thân và khao khát sống hiệp nhất với Thiên Chúa, sẽ thấy ngay rằng chính cuộc thanh tẩy thụ động mới đóng vai trò quyết định, bởi lẽ, ngoài Thiên Chúa, không ai khác có thể đưa ta tới chỗ hiệp nhất với Ngài.

THANH TẨY Ở NGƯỠNG CỬA THIÊN ĐÀNG

Thiên Chúa là Đấng Chí Thánh, cho nên ta phải thanh tẩy trường kỳ mới có thể tiến đến hiệp nhất với Ngài. Việc thanh tẩy ấy nếu chưa xong ở đời này sẽ được hoàn tất ở đời sau. Luyện ngục không phải là sự trừng phạt nhưng là sự thanh tẩy Thiên Chúa dành cho những kẻ Ngài yêu mến. Giáo lý của Hội Thánh Công Giáo về "luyện ngục" đem lại cho ta niềm hy vọng mãnh liệt:

"Với cái chết, sự chọn lựa trong cuộc đời của chúng ta trở nên chung cuộc, dứt khoát. Sau nhiều khả năng lựa chọn đa dạng suốt dọc dài cuộc đời, sự chọn lựa của chúng ta giờ đây có một hình thù nhất định.

Có những con người mà mọi thứ trong đời họ đều là dối trá, và cũng có những con người đã sống cho thù hận và đè bẹp mọi thứ tình yêu trong lòng họ. Những diện mạo đáng lo ngại như thế có thể thấy được nơi một số nhân vật nhất định trong lịch sử của chúng ta. Nơi họ, mọi sự đã hết thuốc chữa và sự tàn lụi điều thiện trong họ không thể nào đảo ngược lại: kết thúc của họ là Hỏa ngục. Mặt khác, cũng có thể có những người hoàn toàn trong sạch, toàn bộ cuộc đời hoàn toàn được thấm nhuần Thiên Chúa, và hành trình của họ đến với Chúa chỉ là mang thêm sự viên mãn vốn họ đã có sẵn (và họ được tiến thẳng vào thiên đàng).

Cả hai trường hợp ấy đều không là bình thường trong đời sống nhân loại. Phần đông người ta (dù còn vướng mắc tội lỗi), tận thẳm sâu cõi lòng, vẫn còn một sự cởi mở tối hậu bên trong dành cho sự thật, cho tình yêu, và cho Thiên Chúa… Cái gì sẽ xảy ra cho các cá nhân này khi họ đến trước Tòa Phán Xét? Theo Thánh Phaolô, đời sống Kitô được xây dựng trên một nền tảng chung là Đức Giêsu Kitô. Nền tảng này trường tồn. "Người ta có thể dùng vàng, bạc, đá quý, gỗ, cỏ, rơm mà xây trên nền đó. Nhưng công việc của mỗi người sẽ được phơi bày ra ánh sáng. Thật thế, Ngày của Chúa sẽ cho thấy công việc đó, vì Ngày ấy tỏ rạng trong lửa; chính lửa này sẽ thử nghiệm giá trị công việc của mỗi người. Công việc xây dựng của ai tồn tại trên nền, thì người ấy sẽ được lĩnh thưởng. Còn công việc của ai bị thiêu huỷ, thì người ấy sẽ phải thiệt. Tuy nhiên, bản thân người ấy sẽ được cứu, nhưng như thể băng qua lửa." (1 Cr 3,12-15).

Một vài thần học gia mới đây có ý kiến cho rằng lửa vừa thiêu đốt vừa cứu chuộc ấy chính là Chúa Kitô, vị Thẩm Phán và là Đấng Cứu Thế. Cuộc gặp gỡ với Ngài là hành động phán xét chung cuộc. Trước ánh mắt Ngài tất cả những gì là giả trá sẽ tan biến. Sự gặp gỡ Ngài vừa thiêu đốt chúng ta, vừa cải biến chúng ta và giải thoát chúng ta, khiến chúng ta trở nên con người chính thật của mình. Tất cả những gì chúng ta xây dựng trong đời có thể chỉ là rơm rạ, rỗng tuếch và sụp đổ. Vậy mà trong cái đau đớn của cuộc gặp gỡ này, khi những dơ bẩn và bệnh hoạn của cuộc đời được phơi bày ra trước mắt chúng ta, thì ơn cứu rỗi nằm ngay ở đó. Cái nhìn của Chúa và sự va chạm của trái tim Ngài chữa lành chúng ta qua một biến cải chắc chắn là đau đớn "như đi qua lửa"… Nhưng đó là một sự đau đớn được chúc lành, trong đó quyền lực cực thánh của tình yêu Người xuyên thấu chúng ta như một ngọn lửa, giúp chúng ta trở nên hoàn toàn là chính mình và nhờ đó hoàn toàn thuộc về Chúa. Bằng cách này sự tương quan giữa công lý và ân sủng cũng trở nên rõ ràng…

Vào lúc chung thẩm chúng ta cảm nhận và hấp thụ quyền lực vô biên của tình yêu Ngài trên tất cả sự dữ trong thế gian và trong chúng ta. Nỗi đau của tình yêu trở nên ơn cứu rỗi và niềm vui của chúng ta. Rõ ràng là chúng ta không thể đo lường "thời gian" của sự thiêu đốt biến cải này bằng những đơn vị đo lường thời gian của trần thế. "Giờ phút" biến cải trong cuộc gặp gỡ này vượt quá ước tính thế gian. Đó là thời khắc của con tim, đó là thời gian của cuộc "vượt qua", để tiến đến hiệp thông với Thiên Chúa trong Nhiệm Thể Chúa Kitô." (ĐGH Bênêđictô 16, Thông điệp Spe salvi, số 45-47).

4. CUỐI CUỘC HÀNH TRÌNH

Khi theo đuổi mục tiêu tự nhiên là sống tự do trước sức ép của xã hội tiêu thụ, ta cũng nhận được phần nào kết quả siêu nhiên là sự hiệp nhất với Thiên Chúa, và khi theo đuổi mục tiêu siêu nhiên thì cũng đã bảo đảm được mục tiêu tự nhiên. Cuối cùng, tất cả sẽ đạt tới một tột đỉnh. Phải chờ khi tác phẩm hoàn thành, ta mới thấy rõ ý nghĩa và giá trị của từng nhát búa hay đường dao của điêu khắc gia. Phải về đến đích rồi, ta mới thấy rõ mỗi bước trên đường đi đều cần thiết. Còn chính đang lúc đi đường, đang lúc bị thử thách, ta thường khó chấp nhận những cái gay go khốn khổ. Chỉ khi nào có thinh lặng nội tâm sâu xa, ta mới hiểu được giá trị của thử thách và hân hoan đón nhận nó. Thiếu thinh lặng nội tâm, ta sẽ quên mất căn tính của mình và sẽ khó mà nhớ ra đâu là giá trị thật của mình.

Những buông bỏ trên hành trình cuộc đời lắm lúc thật gay go, như thể phải chết đi sống lại, đến nỗi thánh Gioan Thánh Giá gọi nó là đêm đen dày đặc. Tuy nhiên, khi trong lòng đã có được một tình yêu nồng nàn, đêm dày sẽ trở thành vận may diễm phúc.

Không một ánh sáng và kẻ dẫn đường nào khác

Ngoài chút sáng cháy trong tim.

Chút sáng ấy đã hướng dẫn tôi

Chắc chắn hơn ánh sáng giữa trưa,

Dẫn đến nơi có người đợi tôi

Người mà tôi biết rõ,

Đợi ở phía không ai lai vãng.

Phụ lục 7: PHÚC ÂM HÓA THEO CÁCH CỦA TRẺ EM

Xin trở lại bài toán ban đầu: Tuổi thơ.

Trong lúc chờ các cấp thẩm quyền quyết định mở Trường Cao đẳng Giáo lý trực tuyến, có một điều cần làm ngay là chính bạn hãy mở ngay tại nhà một lớp học một thầy một trò cho một cháu thiếu niên nhi đồng của nhà mình hay của lối xóm. Đó là một lớp tiểu học Giáo lý tại chỗ, vừa dạy giáo lý vừa huấn luyện tinh thần đức tin và hồn tông đồ. Bạn đã đọc hết sáu phụ lục, hẳn bạn có thể tự nghĩ ra cách giúp cho trẻ thơ. Dù vậy, tôi xin nói thêm đôi điều.

Trước hết, trẻ em chẳng thể nào hiểu được phúc âm hóa là gì, ta cần diễn nôm ra là “làm cho mọi sự thấm nhuần tinh thần Tin mừng”, là ‘làm dậy men Tin mừng” như mẹ đem bột nổi nhồi vào bột để làm bánh. Tục hóa cũng sẽ bị hiểu lầm là chuyện gì đó tục tĩu. Ô, không phải thế, ở đây Giáo hội muốn nói đến thói ham tiền, coi tiền bạc là nhất. Muốn thắng thói ham tiền, ta cần thấm nhuần tinh thần nghèo khó của Tin mừng. Muốn cho chính bản thân được dậy men Tin mừng, ta cần có những thói quen tốt.

NHỮNG THÓI QUEN

Với năm ngón tay bạn đếm đượcnăm chữ quan trọng của cuộc sống hằng ngày: nhân, nghĩa, lễ, trí và tín. Nhân là yêu thương, nghĩa là có tinh thần trách nhiệm, lễ là biết kính trọng mọi người, trí là biết suy nghĩ cân nhắc và tín là biết giữ lời hứa.

Ở một chỗ nào đó, chúng ta đã bàn chuyện cần sắm cho mỗi trẻ em một quyển Tân ước nhỏ, dạy các em mở đọc Tin mừng mỗi ngày, chú tâm khi lắng nghe Lời Chúa, biết năng nguyện tắt, vào viếng Chúa khi đi học giáo lý, sống chân thật và vâng lời, rồi còn dạy các em biết ấn định giờ đọc sách mỗi ngày. Ở phụ lục 1, bạn đã biết bài ca tâm niệm của các em thiếu nhi Công giáo với nhiều điều các em cần nhớ.

Với năm ngón tay bạn có thể xếp được tất cả những điều ấy vào năm chữ nói trên cho gọn. Bốn chữ đầu, bạn có thể tìm thấy nhiều cách thực tập nơi những bài học luyện tính tốt. Riêng chữ tín là chuyện gay go cho thời buổi này, cần nói thêm một tí.

CHỮ TÍN: ĐIỀU NHỎ NGAY LÚC NÀY Ở ĐÂY

- Trong bài viết về quà tặng khuyến học Bông Hồng Nhỏ chúng tôi đã phát hiện ra một bài tập về sự cam kết dài hạn. Bài dài bốn trang,bạn có thể tìm đọc tại https://www.tapsanmucdong.net/2020/05/chuong-trinh-qua-tang-khuyen-hoc-bong.html. Ở đây xin nói thêm hai thực tập giữa đời thường:

- Đã hứa là giữ lời, điều gì không chắc có làm được chăng, tuyệt đối đừng hứa.

- Chu toàn điều nhỏ với lòng yêu mến lớn:

Làm xong từng việc một

Có việc trước việc sau

Mỗi việc đều thật tốt

Toàn thể sẽ tiến mau.

Điều ấy sẽ không khó nếu ta nhớ luôn có Chúa đang âu yếm nhìn ta, để nâng đỡ, khích lệ và khen thưởng. Nếu thấy khó tập trung, thỉnh thoảng hãy tập hít sâu thở chậm một vài hơi theo cách “tạ ơn theo hơi thở” dưới đây.

TẠ ƠN THEO HƠI THỞ

Bất cứ một bài tập nào cũng có một giây phút cầu nguyện. Để thực hành các bài tập đó, cần phải học hoặc ôn lại cách giữ mình thinh lặng, cách tập trung, cách hồi tâm ít là trong một giây lát.

Bạn có thể vận dụng chính hơi thở của bạn để tiến vào thinh lặng. Mời bạn thực tập như sau:

Ngay tại lớp học này, ngay tại chỗ bạn đang ngồi,

Bạn ngồi thẳng lưng,

Mặt hơi ngẩng lên, mắt nhắm hay mở cũng được, miệng hơi mỉm cười,

Xin Chúa Thánh Thần hoà vào hơi thở bạn,

- Bạn hít vào thật sâu, vừa hít vào vừa nhớ đến Chúa Cha và thầm nguyện trong trí: “Cha đang cho con tất cả”

- Bạn thở ra thật chậm, vừa thở ra vừa thầm nguyện: “Xin Cha nhận lấy con đây”.

Ä Nếu cầu nguyện với Chúa Giê-su thì nói: “Chúa đang cho con tất cả, xin Chúa nhận lấy con đây”.

Việc hít vào và thở ra như vậy, gọi là “tạ ơn theo hơi thở”. Bạn thử làm 5 lần hoặc 10 lần xem sao. Đây là bài tập căn bản, vì sẽ được tận dụng thường xuyên.

Mỗi ngày bạn thực tập bài “Tạ ơn theo hơi thở” nhiều lần và tối về, nhìn lại những lần thực tập ấy xem kết quả ra sao.

Khi lặp lại bài tập này ở nhà, xin bạn lưu ý:

Thời gian đầu nên chọn một nơi nào đó tương đối yên tĩnh, có thể là một góc vườn, hoặc ngay tại góc học tập của bạn, hoặc ngay tại phòng khách gia đình, vào một giờ yên tĩnh. Về sau đã quen, bạn có thể thực tập bất cứ tại đâu và bất cứ lúc nào.

Dù ngồi hay đứng, bạn nên giữ thẳng lưng. Nếu ngồi, có thể ngồi ghế, ngồi xếp bằng hoặc ngồi toà sen: Hai bàn tay nên để ngửa, đặt lên nhau. Nếu đứng, nên để hai tay buông thẳng, ngón trỏ khép nhẹ vào ngón cái. Những chi tiết này giúp bạn dễ tập trung trong tư thế nghỉ ngơi.

(Trích “Bước theo Thầy Giêsu” - trong Chương trình Giáo lý Phổ thông Gp. Nha Trang, Nxb Thuận Hóa, 1997, trang 9-10).

PHÉP NHÂN MỘT THẦY MỘT TRÒ

Chính Chúa Giêsu đã đề ra công thức dậy men (x. Mt 13,33). Công thức này không gì khác hơn là phép nhân một thầy một trò, chia sẻ cho một người khác để họ có cùng một kinh nghiệm và suy nghĩ như mình. Nếu bạn nắm vững bảy phụ lục nơi loạt bài này và chia sẻ được cho một người khác, phép nhân sẽ bắt đầu xảy ra. Nghe thì dễ nhưng thực hiện không dễ. Các bài học và bài tập có vẻ khá đơn giản, tuy nhiên phải mất cả một năm, học viên của bạn mới có thể bày lại cho người khác, tức là tự mở lấy lớp học một thầy một trò. Hãy thử và hẹn nhau, bất cứ ai được huấn luyện xong, mỗi năm đều mở lớp mới với một học viên mới.

Hiện nay là năm 2020. Sang năm, 2021, các bạn thành hai người. Năm 2022, bốn người. Năm 2023, tám người. Năm 2024, mười sáu người. Bạn hãy nhân tiếp. Tới lúc kỷ niệm 500 năm Tin mừng đến trên quê hương đất Việt, năm 2033, nhóm thầy trò của bạn đã lên tới 4.304 người - bằng tổng số các linh mục triều của 27 giáo phận hiện nay, năm 2020.

Bạn cứ tiếp tục phép nhân đôi vừa dễ vừa khó ấy, đến năm 2047, lúc dân số Việt Nam khoảng chừng 120 triệu, thì tổng số thầy trò của bạn đã vượt trên 140 triệu chính xác là 141.033.472.

Nào, hạt men của Chúa, bạn thấy chuyện lớp học một thầy một trò là nghiêm túc đấy chứ? Vậy thì, với ơn Chúa, mỗi chúng ta hãy bắt đầu mở lớp học một thầy một trò ngay từ hôm nay.

Qui Nhơn ngày 07/5/2020

Lm Trăng Thập Tự Võ Tá Khánh
Gp Qui Nhơn

---

[1]https://sachkhuyenhoc.blogspot.com/p/fukuzawa-yukichi-vai-net-ve-than-va-su.html

[2] Xem trọn bài trong Kinh Nguyện Gia Đình và Gia Lễ Công Giáo, Nxb Hồng Đức, 2018, trang 204-206.

[3] Xem trọn bài trong Tỳ Ni Nhật Dụng Thiết Yếu - Thực tập luật nghi hằng ngày (cho người mới tu), tại http://www.daophatngaynay.com/vn/kinh-dien/luat/12101-Ty-Ni-Nhat-Dung-Thiet-Yeu-Thuc-tap-luat-nghi-hang-ngay-cho-nguoi-moi-tu-.html

[4] Mời xem https://www.vaticannews.va/vi/church/news/2020-04/goi-y-cau-nguyen-voi-cuoc-thuong-kho-cua-cgs.html

[5] Có thể tải xuống từ:

https://www.dropbox.com/s/is0z7x9z4gnjn2x/So_tay_kinh_nghiem_tinh_tam_TTT.pdf

https://www.dropbox.com/s/k1sxj2pug00jqf4/phan_dinh_giua_doi_thuong_TTT_2019.pdf